ANH EM NHÀ CARAMAZOV - Trang 1070

trẻ tuổi. Bạn tôi ơi, vấn đề không phải chỉ ở trí tuệ! Thiên nhiên cho tôi một
tấm lòng tốt và vui vẻ, "tôi cũng là những người đóng kịch vui". Hình như
cậu dứt khoát coi tôi là một Khlextakov tóc muối tiêu, nhưng số phận tôi
nghiêm chỉnh hơn nhiều. Bằng một tiền định nào đó mà tôi không bao giờ
hiểu được, tôi có chức năng "phủ định", trong khi đó tôi tốt bụng và hoàn
toàn không có khả năng phủ định. Không, đi mà phủ định, không có phủ
định thì sẽ không có phê bình, mà tạp chí không có "mục phê bình" thì còn
ra cái quái gì nữa? Không có phê bình thì sẽ chỉ là: "hoxanna". Nhưng với
cuộc sống mà chỉ có "hoxanna" thôi thì chưa đủ, phải làm thế nào để cái
"hoxanna" ấy được lọc qua họng của những nghi ngờ, và vân vân. Tuy
nhiên, tôi không sa vào tất cả nhưng việc đó, không phải lôi sáng tạo ra, tôi
không chịu trách nhiệm. Người ta đã chọn được kẻ đổ lỗi, bắt tôi viết mục
phê bình, thế là cuộc sống bắt đầu. Chúng ta hiểu tấn hài kịch ấy: chẳng
hạn tôi trực tiếp đòi hỏi sự huỷ diệt bản thân. Không, cứ sống đi, người ta
nói, bởi vì không có anh dù chẳng có gì cả. Nếu lên trái đất mọi cái đều hợp
lý thì sẽ chẳng xảy ra chuyện gì cả. Không có anh dù sẽ chẳng có biến cố
gì, mà cần phải có biến cố. Thế là tôi nghiến răng phục vụ, để gây nên biến
cố phi thường, sáng tạo nên cái phi lý, theo lệnh. Người đời coi tất cả hài
kịch ấy như một cái gì nghiêm chỉnh, với tất cả trí không phải bàn cãi gì
của họ. Bi kịch của họ cũng ở đấy. Thế là họ đau khổ… cố nhiên, thế
nhưng họ vẫn sống, vẫn sống một cách thực tế, không hoang đường chút
nào; bởi vì đau khổ tức là sống. Không có đau khổ thì làm gì có khoái lạc:
tất cả sẽ biến thành lễ tạ ân bất tận; nó thiêng liêng, nhưng hơi chán. Thế
còn tôi? Tôi đau khổ, vậy nhưng tôi không sống. Tôi là ẩn số x trong
phương trình bất định. Tôi là thứ bóng ma của cuộc sống, thứ bóng ma đã
mất hết cả đầu và cuối, thậm chí rốt cuộc đã quên mất tên mình là gì. Cậu
cười… không, cậu không cười, cậu lại nổi cáu. Cậu suốt đời nổi cáu, cậu
vẫn chỉ cần có trí tuệ, còn tôi nhắc lại với cậu rằng tôi sẵn lòng nhường lại
toàn bộ cuộc sống trên các vì sao, mọi chức tước và vinh dự, miễn là được
hoá thân thành một mụ thương gia nặng bẩy funt và thắp nến thờ Chúa
Trời.