ANH EM NHÀ CARAMAZOV - Trang 1146

y đã cam đoan rằng "bà ấy yêu y như con đẻ, vì thế nghe theo mọi lời
khuyên của y và sẽ không phòng ngừa gì cả". Dù đó là thứ quái vật, nhưng
bây giờ, trong thời đại chúng ta, tôi không dám nói rằng đó chỉ là trường
hợp cả biệt. Người khác tuy không giết, nhưng cũng cảm nghĩ hệt như thế,
trong thâm tâm cũng bất lương hệt như thế. Lúc vắng vẻ, một mình với
lương tâm, có lẽ hắn tự hỏi: "Danh dự là cái quái gì, sợ làm đổ máu phải
chàng là thành kiến?". Có lẽ người ta sẽ quát tôi và nói rằng tôi là người
bệnh hoạn, loạn thần kinh, tôi vu khống một cách quái gở, tôi mê sảng, nếu
là như vậy! Ôi, đừng tin tôi, hãy coi tôi là người ốm, dùsao hãy ghi nhớ lời
tôi: nếu lời tôi nói có một phần mười, hay dù chỉ một phần hai mươi sự thật
thì cũng đã là khủng khiếp! Thưa các vị, các vị hãy xem ở nước ta, thanh
niên tự sát biết bao: ồ, không có lấy mảy may câu hỏi của Hamlet: "ở đây
sẽ có cái gì?". Không, một dấu hiệu của những câu hỏi: đó, tuồng như câu
hỏi đó về tinh thần chúng ta và về tất cả những gì chờ đợi chúng ta sau khi
chết đã bị xoá bỏ từ lâu trong bản tính của họ, đã bị chôn vùi và rắc cát.
Cuối cùng các vị hãy nhìn sự đồi truỵ của chúng ta, những kẻ ham nhục
dục của chúng ta. Fedor Pavlovich, nạn nhân bất hạnh của vụ án này, so với
họ hầu như chỉ là đứa hài nhi. Vậy mà tất cả chúng ta đều biết "y sống giữa
chúng ta"… Phải, rồi đây có lẽ những trí tuệ hạng nhất sẽ nghiên cứu tâm
lý tội phạm Nga, cả những trí tuệ châu Âu nữa, đề tài đáng được quan tâm
như thế. Nhưng việc nghiên cứu ấy là sau này, lúc nhàn rỗi, khi tất cả sự
lộn xộn bi thảm vào lúc này của chúng ta sẽ lùi xa hơn, thành thử có thể
xem xét nó thông minh hơn và vô tư hơn mức những người như tôi có thể
làm: Còn bây giờ chúng ta khiếp sợ, hay giả tảng khiếp sợ, trong khi trái lại
vẫn thưởng thức cảnh tượng như những người yêu thích cảm giác mạnh, kỳ
quặc, làm lay động sự phù phiếm lười nhác, trâng tráo của chúng ta, hay
như trẻ nhỏ, dùng tay xua những bóng ma ghê rợn và vùi đầu vào gối, cho
đến khi những hình ảnh ghê sợ qua đi, để rồi sau đó lại lập tức quên nó đi
trong vui chơi. Nhưng rồi đến lúc nào đó chúng ta sẽ phải bắt đầu cuộc đời
chúng ta một cách tỉnh táo và chín chắn, ta sẽ phải nhìn mình như nhìn một
xã hội, ta phải hiểu được điều gì trong đời sống xã hội của ta hay ít ra chỉ
bắt đầu sự tìm hiểu của chúng ta. Một nhà văn vĩ đại đi trước thời đại, ở