ANH EM NHÀ CARAMAZOV - Trang 128

thế kỷ đầu của Kito giáo, đạo Kito xuất hiện trên trái đất như một giáo hội
và chỉ là giáo hội. Khi nhà nước dị giáo La Mã muốn trở thành nhà nước
Kito giáo thì điều không tránh khỏi đã xảy ra là sau khi trở thành nhà nước
Kito giáo, nó chỉ kiêm tính luôn cả giáo hội vào, nhưng bản thân nó vẫn cứ
là nhà nước dị giáo như trước trong vô vàn chức trách của mình. Thực ra
điều đó tất phải xảy ra. La Mã, với tư cách là một nhà nước, vẫn còn thừa
hưởng quá nhiều của nền văn minh và sự huyển ảo dị giáo, chẳng hạn như
chính những mục đích và nền tảng của nhà nước. Còn giáo hội Kito, sau
khi nhập vào nhà nước, chắc chắn không thể nhượng lại cái gì thuộc về nền
móng của nó, tạo những hòn đá tảng trên đó nó được xây dựng, nó chỉ có
thể theo đuổi chính những mục đích của nó, một khi những mục đích ấy do
chính Chúa Trời kiên quyết đặt ra và chỉ cho nó: cải biến toàn thể giới, vì
vậy là cải biến cả toàn bộ nhà nước dị giáo cổ đại thành giáo hội. Như vậy
(nghĩa là nhằm vào tương lai), không phải giáo hội có nhiệm vụ tìm cho
mình một chỗ đứng xác định trong nhà nước như "mọi đoàn thể xã hội" hay
như "một liên minh vì mục đích tôn giáo" (như cách diễn đạt của tác giả mà
tôi phản bác), mà trái lại, sau này mọi nhà nước thế tục sẽ phải hoàn toàn
biến thành giáo hội và chỉ là giáo hội mà thôi, chứ không là cái gì khác,
bằng cách gạt bỏ bất cứ cái gì không phù hợp với mục đích của giáo hội.
Tất cả những điều đó không mảy may hạ thấp nhà nước, làm mất danh dự
hay vinh quang của nó là một nhà nước vĩ đại, cũng không hại gì đến vinh
quang của những người nắm quyền lực nhà nước, mà chỉ đưa nó ra khỏi
con đường giả trá lầm lạc, còn mang tính chất dị giáo để đi vào con đường
đích thực, đúng đắn duy nhất dẫn đến những mục đích vĩnh cửu. Vì vậy tác
giả cuốn "Những nền tảng của loà án giáo hội" sẽ suy xét đúng nếu như khi
đi tìm và trinh bày những nền tảng đó, ông chỉ coi đó là sự thoả hiệp tạm
thời vẫn còn cần thiết trong giai đoạn tội lỗi và chưa hoàn tất của chúng ta,
và chỉ thế mà thôi. Nhưng hễ người sáng tác ra nền tảng ấy dám cả gan
tuyên bổ rằng các nền tảng mà ông đề nghị bây giờ và Cha Ioxif vừa kể ra
một phần là nền tảng không gì lay chuyển được, tự phát và vĩnh cửu thì ông
đã đi ngược hẳn với giáo hội và định mệnh thiêng liêng, vĩnh hằng và bất di
bất dịch của nó. Tất cả bài viết của tôi, tóm tắt thật đủ, là như thế.