- Tôi khuyên ông, - Aliosa hăm hở nói tiếp, - nên cho em ấy nghỉ học ở nhà
một thời gian, để cho em nó nguôi nguôi… cho cơn tức giận đó qua đi.
- Giận dữ! - Viên đại uý tiếp lời. - Đúng là giận dữ. Một đứa bé mang trong
lòng cơn giận dữ vĩ đại. Ông không biết những điều đó đâu. Hãy để tôi kể
lại thật rõ câu chuyện ấy. Số là sau khi xảy ra việc ấy, tất cả bạn học trò ở
trường đều trêu chọc nó, gọi nó là búi xơ mướp. Bọn học trò là ác lắm kia:
để riêng từng đứa thì chúng là thiên thần, tụ tập với nhau, đặc biệt là ở
trường, thì chúng thường rất ác. Chúng bắt đầu trêu chọc Iliusa, khơi dậy
trong nó đức tính cao quý. Một đứa con trai bình thường, yếu đuối sẽ cam
chịu, xấu hổ về bố mình, còn thằng này một mình chống lại tất cả để bênh
vực bố. Bênh vực bố và bảo vệ chân lý, bảo vệ sự thật. Bởi vì khi nó hôn
tay anh ông và la lên với ông ta: Thứ lỗi cho ba tôi, thứ lỗi cho ba tôi", nó
phải dằn lòng biết chừng nào, điều đó chỉ có Chúa Trời biết, tôi biết. Thế
đấy, con cái chúng tôi - không phải con cái các ông, mà con cái chúng tôi,
con của những kẻ nghèo khổ, bị khinh miệt, nhưng cao quý, - con cái
chúng tôi biết rõ sự thật trên trái đất ngay từ khi mới có chín tuổi đầu.
Những người giàu làm sao mà biết được: suốt đời họ không tìm hiểu sâu
sắc như thế, còn thằng Iliusa nhà tôi thì ngay lúc nó hôn tay ông ta trên
quảng trường nó đã thấu hiểu toàn bộ chân lý, ngay lúc ấy. Chân lý ấy đã
nhập vào nó và làm nó mang thương tích suốt đời, - ông đại uý nói một
cách hăng say và như điên cuồng, nắm tay phải đấm vào lòng bàn tay trái
như muốn diễn tả cụ thể "chân lý" gây thương tích cho Iliusa của ông như
thế nào. - Ngay hôm ấy nó lên cơn sốt, mê sảng suốt đêm. Suốt ngày hôm
ấy nó ít nói với tôi, thậm chí hoàn toàn im lặng, tôi để ý thấy nó cứ nhìn tôi
hoài từ trong cái xó của nó, nó luôn luôn xán đến gần cửa sổ, làm như học
bài, nhưng tôi thấy nó chẳng màng gì đến bài vở đâu. Hôm sau tôi uống
rượu, tôi chẳng còn nhớ gì mấy, tôi thật là tội lỗi, là vì đau xót mà. Mẹ nó
khóc. - Tôi yêu mẹ nó lắm, - chỉ vì đau khổ mà tôi phung phí những đồng
tiền cuối cùng. Thưa ông, xin chớ khinh tôi; ở nước Nga chúng ta những
