ANH EM NHÀ CARAMAZOV - Trang 423

như thói quen của chúng ta, và có tính dân tộc đậm nét đến nỗi cách đó
dường như không thể dùng ở nước ta, mặc dù hình như nó có du nhập vào
nước ta, đặc biệt là thời kỳ có phong trào tôn giáo trong giới thượng lưu
của ta. Tôi có một cuốn sách mỏng rất lý thú, dịch từ tiếng Pháp, viết về
chuyện ở Giơnevơ, mới gần đây thôi chỉ mới năm năm trước, người ta xử
tử một tên hung đồ và giết người tên là Risa, hắn mới có hai mươi tư tuổi,
đã ăn năn và cải theo đạo Kito ngay trước khi lên đoạn đầu đài. Gã Risa ấy
là đứa con hoang không rõ của ai, mới lên sáu hắn đã bị người ta đem cho
những người chăn cừu Thuỵ Sĩ ở trên núi. Những người này nuôi hắn để có
người làm. Ở với họ, hắn lớn lên như một con thú hoang d, họ chẳng dạy
dỗ gì hắn cả, mới lên bẩy hắn đã phải đi chăn cừu, chịu mưa gió rét mướt,
gần đây không có quần áo và không được nuôi ăn. Khi làm như vậy, cố
nhiên không người nào trong bọn họ đắn đo và ân hận, trái lại họ cho rằng
đấy hoàn toàn là quyền của họ, bởi vì người ta đã đem Risa cho họ như cho
một đồ vật, thậm chí họ thấy không cần phải cho nó ăn. Chính Risa kể lại
rằng trong những năm ấy, như đứa con lưu lạc trong Phúc âm, hắn thèm ăn
vô cùng, dù là ăn món cám hỗn hợp nuôi vỗ heo cho chóng béo để đem
bán, nhưng ngay cả thứ đó người ta cũng không cho hắn và khi hắn lấy
trộm ăn thì lại bị đánh đập tàn nhẫn. Hắn sống như thế suốt thời thơ ấu và
thời thanh niên, cho đến khi lớn lên, cứng gân mạnh cốt, hắn bắt đầu đi ăn
cắp. Kẻ mọi rợ ấy đi làm còng nhật để kiếm tiền ở Giơnevơ, kiếm được bao
nhiêu uống rượu hết, sống như con quái vật và cuối cùng hắn giết một ông
già để cướp của. Hắn bị bắt, bị đưa ra toà và lãnh án tử hình. Ở đây người
ta không có tính đa cảm. Ở trong tù, lập tức hắn bị mấy ông mục sư, mấy
ông uỷ viên các hội Kito giáo, mấy bà từ thiện… bâu lấy. Các ông các bà
dạy cho hắn biết đọc biết viết, giảng Phúc âm, khuyên nhủ, thuyết phục,
nhiếc móc, nài ép hắn, cuối cùng hắn long trọng thú nhận là mình phạm tội
ác. Hắn tự tay viết cho toà án rằng hắn là con quái vật, nhưng rút cục hắn
đã xứng đáng được Chúa Trời soi sáng và ban ân cho hắn. Cả Giơnevơ xúc
động, thành Giơnevơ từ thiện và ngoan đạo. Tất cả những người cao quý có
giáo dục đổ đến nhà tù gặp hắn. Người ta ôm hôn Risa: "Cậu là anh em của
chúng tôi, Chúa đã xuống ơn cho cậu!". Risa chỉ khóc vì cảm kích: "Vâng