năm đầu chung sống, còn đứa thứ hai thì ba năm sau. Khi mẹ qua đời,
Alecxei hơn ba tuổi, tuy điều này thật kỳ lạ nhưng tôi biết sau đó người con
nhớ mãi mẹ suốt đời, tất nhiên là như qua giấc mơ. Sau khi mẹ mất, hai đứa
con lâm vào cảnh ngộ gần y hệt như đứa con đầu là Mitia: ông bố quên hẳn
con và bỏ mặc chúng, chúng lại vào tay Grigori và cũng về ở nhà ông ta.
Bà lão độc đoán vợ viên tước vị ân nhân nuôi dạy mẹ chúng, đã tìm thấy
chúng trong căn nhà ấy. Bà vẫn còn sống, và suốt tám năm qua, bà chưa lúc
nào nguôi oán hận mẹ chúng. Suốt tám năm ròng, bà vẫn nắm được tin tức
hết sức xác thực về đời sống "Xofia" của bà, nghe nói nàng mắc bệnh và
phải sống giữa cảnh nhuốc nhơ như thế nào, hai ba lần bà tuyên bố với
những kẻ ăn bám bà: "Đáng đời nó, đấy là trời trừng phạt kẻ vô ơn".
Đúng ba tháng sau khi Xofia Ivanovna qua đời, bà quan đột nhiên đến
thành phố chúng tôi và tới thẳng nhà Fedor Pavlovich, bà lưu lại trong thị
trấn có nửa giờ, nhưng đã làm được nhiều việc.
Lúc ấy là buổi tối. Fedor Pavlovich, mà đã tám năm bà không nhìn mặt, say
khật khưỡng ra gặp bà. Người ta kể rằng ngay tức khắc, không đòi hỏi gì
cả, vừa nhìn thấy y, bà liền giáng cho y hai cái tát nên thân như pháo nổ và
túm tóc giúi đầu xuống ba lần, đoạn không nói thêm lời nào, bà đi thẳng
xuống nhà tìm hai đứa trẻ. Thoạt nhìn thấy chúng không được tắm rửa và
áo quần bẩn thỉu, bà lập tức ban cả cho Grigori một cái bạt tai và bảo cho
biết bà sẽ đem cả hai đứa về ở với bà. Rồi cứ để chúng y nguyên như thế,
bà đưa chúng đi, choàng cho chúng tấm mền, cho lên xe ngựa về thành phố
của bà. Grigori nhận lãnh cái tát như một tên nô lệ trung thành, không một
lời hỗn xược, và khi đưa bà lão ra xe, y rạp mình vái chào, kính cẩn thưa
