người như anh nói không? Họ hoàn toàn không như thế… Họ chỉ là quân
đội La Mã, để mưu đồ sự trị vì toàn thế giới sau này, đứng đầu là một vị
hoàng đế - tức là giáo hoàng La Mã… đấy là lý tưởng của họ, nhưng không
có những bí nhiệm và nỗi buồn cao cả nào hết… Chỉ đơn giản là ham muốn
quyền hành, những phúc lọ trần tục bán thỉu, sự nô dịch… tựa như chế độ
nông nô sau này mà họ sẽ là địa chủ… chỉ có thế thôi. Có lẽ họ không tin
Chúa Trời. Vị pháp quan tôn giáo đau khổ của anh chỉ là do ai tưởng tượng
ngông cuồng của anh sản sinh ra…
- Hãy khoan, khoan, - Ivan cười, - chú nổi nóng quá đấy. Chú bảo là trí
tưởng tượng ngông cuồng cũng được thôi! Cố nhiên là tưởng tượng ngông
cuồng. Nhưng xin hỏi: chẳng lẽ quả thật chú cho rằng toàn bộ phong trào
Thiên Chúa giáo nhưng thế kỷ gần đây đích thị chỉ là sự ham muốn quyền
hành để mưu cầu toàn những lợi ích bẩn thỉu thôi ư? Có phải Cha Paixi dạy
chú thế không?
- Không, không. Cha Paixi có lần đã nói điều gì đại loại như anh nói…
nhưng cố nhiên không hẳn thế, hoàn toàn không phải thế! - Aliosa chợt
nghĩ ra.
- Vậy mà điều chú vừa nói ra thật là quý giá, mặc dù chú bảo là "hoàn toàn
không phải thế". Thì tôi hỏi chú tại sao các tu sĩ dòng Tên của chú và các
pháp quan tôn giáo lại cụm với nhau để mưu cầu toàn những lợi ích vật
chất nhơ nhuốc? Tại sao trong bọn họ không có lấy một người đau khổ,
mang trong lòng nỗi đau xót vĩ đại và yêu nhân loại? Chú thấy đấy: giả sử
trong số tất cả những người chỉ thèm muốn những lợi ích vật chất bẩn thỉu,
có lấy một người như vị pháp quan già của tôi, bản thân ông ta đã sống
bằng rễ cây trong sa mạc và phát rồ phát dại, cố vượt thắng xác thịt của
mình thành người tự do và toàn thiện, tuy nhiên suốt đời ông vẫn yêu nhân
loại, đột nhiên ông tỉnh ngộ và thấy rằng lạc thú tinh thần đạt tới ý chí hoàn
thiện chẳng lớn lao gì lắm khi thấy rõ ràng hàng triệu con dân còn lại của
