nghiệp ấy. Tôi nói thẳng với chú nhé: tôi tin chắc rằng không bao giờ thiếu
vắng con người độc đáo ấy trong số những người đứng đầu phong trào.
Biết đâu lại có thể có cả một số người độc đáo như thế trong các giáo
hoàng La Mã. Mà biết đâu đấy, có thể ông già đáng nguyền rủa đó, kẻ yêu
nhân loại bền bỉ dường ấy theo cách riêng của mình, ngay cả bây giờ vẫn
tồn tại dưới hình thức một tập đoàn đông đảo những ông già độc đáo như
thế, và không phải do ngẫu nhiên, mà tồn tại theo sự thoá thuận, như một
hội kín đã được tổ chức từ lâu để giữ bí mật đối với những người bất hạnh
và yếu đuối, nhằm đem lại hạnh phúc cho họ.
Điều đó nhất định là có, chắc là phải có. Tôi có cảm giác là các hội viên hội
Tam điểm cũng có một cái gì đại loại như điều bí nhiệm đó, làm cơ sở cho
họ, vì vậy những người theo đạo Thiên Chúa căm thù các hội viên Tam
điểm đến thế, coi họ là những kẻ cạnh tranh, phá vỡ sự thống nhất tư tưởng,
trong khi cần phải có một đàn cừu thống nhất và một người chăn duy
nhất… Tuy nhiên, khi bảo vệ tư tưởng của mình, tôi có vẻ là một nhà sáng
tác không chịu nổi sự phê phán của chú. Chuyện này nói thế đủ rồi!.
- Có lẽ anh chính là hội viên hội Tam điểm! - Aliosa buột thốt lên. - Anh
không tin có Chúa Trời. - Aliosa nói thêm, lần này có vẻ cực kỳ đau xót.
Thêm nữa, anh có cảm giác rằng Ivan nhìn anh ra ý giễu cợt. - Bản trường
ca của anh kết thúc thế nào? - Anh bỗng hỏi, mắt nhìn xuống đất - Hay nó
đã kết thúc rồi?
- Tôi muốn kết thúc nó như sau: viên pháp quan tôn giáo im tiếng một lát,
chờ xem kẻ bị giam trả lời ra sao. Sự im lặng của Chúa thật nặng nề đối với
ông ta. Ông ta thấy người nì vẫn lắng lặng nghe ông ta với vẻ hết sức thấm
thía, và xem ra không muốn bác bẻ gì hết. Ông già muốn Chúa nói với ông
ta điều gì, dù là cay đắng, đáng sợ. Nhưng Chúa bỗng lẳng lặng đến gần
ông già và dịu dàng hôn lên cặp môi tái nhợt của ông lão chín mươi. Đấy là
tất cả câu trả lời. Ông già rùng mình. Khóe môi ông rung động. Ông ta mở
