ANH EM NHÀ CARAMAZOV - Trang 554

như ta đã biết qua câu chuyện ngụ ngôn về người giàu có, về Laza(2),
người ấy chiêm ngưỡng thiên đường và có thể đến trước Chúa Trời, nhưng
y khổ tâm chính bởi lẽ y lên trước Chúa Trời mà chưa từng yêu, y sẽ tiếp
xúc với những người đã từng yêu, song y đã khinh rẻ tình yêu của họ. Bởi
vì bây giờ y thấy rõ và tự nhủ: "giờ đây ta đã biết khao khát yêu, nhưng
tình yêu của ta sẽ không làm nên công quả gì, không phải là sự hy sinh, bởi
vì kiếp sống trần gian đã chấm dứt và Abram sẽ không đến vẩy cho ta lấy
một giọt nước hồi sinh (nghĩa là lại ban sự sống trần thế hoạt động trước
kia) để làm nguội lạnh ngọn lửa khao khát tinh thần giờ đây đang bừng
bừng trong ta, tình yêu mà ta đã coi rẻ khi còn ở cõi đời: không còn mạng
sống nữa, và cũng không còn thời gian nữa! Dù ta có vui lòng hy sinh
mạng sống cho người khác thì cũng không được nữa, bởi vì sự sống mà ta
có thể đem hy sinh cho tình yêu đã qua rồi, bây giờ có một vực thăm giữa
sự sống ấy và sự tồn tại hiện nay". Người ta nói về lửa địa ngục như một
biểu hiện vật chất cụ thể: tôi sợ không dám nghiên cứu điều bí ẩn đó,
nhưng tôi nghĩ rằng nếu đó là lửa cháy thực thì đúng là tôi vui mừng, bởi vì
tôi mơ ước như thế, trong nỗi đau khổ về thể xác họ sẽ quên đi trong giây
lát nỗi đau khổ tinh thần cực kỳ ghê sợ. Mà không thể giải trừ cho bọn họ
sự đau khổ tinh thần đó, vì cái đau dằn vặt ấy không phải là cái đầu tiên
ngoài, mà ở, bên trong. Mà nếu như có thể giải trừ được thì tôi cho rằng họ
sẽ càng khốn khổ hơn, bởi vì tuy những bậc công chính trên thiên đàng tha
thứ cho họ đau khổ nhiều hơn, bởi vì chỉ càng thổi bùng lên trong họ ngọn
lửa khao khát tình yêu hoạt động và biết ơn để đền đáp lại mà họ không sao
có được nữa. Lòng tôi nhút nhát, nhưng tôi nghĩ rằng chỉ riêng việc họ nhận
ra rằng bây giờ họ không còn khả năng ấy nữa rốt cuộc sẽ làm cho họ nhẹ
nhõm hơn, bởi vì khi chấp nhận tình yêu của những bậc công chính mà
không đền đáp lại được, trong sự vâng lời và khiêm nhường của mình, cuối
cùng họ sẽ tìm được một hình ảnh nào đó của tình yêu. Hỡi các anh em và
các bạn của tôi, tôi lấy làm tiếc là không thể nói điều này cho thật rõ.
Nhưng khốn thay những kẻ tự huỷ diệt mình trên cõi thế gian, khốn thay
những kẻ tự sát(3)! Tôi cho rằng không có ai khốn khổ hơn những người
này. Người ta báo rằng cầu khấn Chúa Trời cho những người này là phạm