nghĩa vô thần, vấn đề tháp Baben xây cất không có Thượng đế, không phải
để từ dưới đất ngoi lên trời, mà để lôi trời xuống đất). Aliosa thậm chí cảm
thấy rằng, cứ sống như trước thì thật kỳ lạ và không thể được. Đã có câu
rằng: "Hãy đem cho hết mọi thứ và đi theo ta, nếu ngươi muốn được hoàn
hảo"(2). Aliosa tự nhủ: "Ta không muốn chỉ cho hai rúp thay vì cho tất cả",
ta không muốn chỉ đi lễ thay vì "đi theo ta".
Trong số nhưng kỷ niệm tuổi thơ, có lẽ ký ức vẫn còn lưu lại điều gì về tu
viện ngoại ô của chúng tôi, có thể là mẹ đã đưa anh đến xem lễ. Có thể đây
là ảnh hưởng của những tia nắng tà dương chênh chếch trước bức ảnh thánh
mà người mẹ "ngộ dại" đã bồng anh dâng lên trước Đức Mẹ. Dáng vẻ trầm
tư, anh về địa phương chúng tôi có lẽ chỉ để xem ở đây người ta cho tất cả
hay chỉ hai rúp, và ở tu viện anh ta gặp vị trưởng lão ấy…
Vị trưởng lão ấy, như tôi đã nói rõ ở trên, là trưởng lão Zoxima, nhưng ở
đây nên nói vài lời về việc nói chung thế nào là "trưởng lão" trong các tu
viện của chúng ta, đáng tiếc rằng trong lĩnh vực này tôi không có đủ thẩm
quyền và không nắm chắc lắm. Tuy nhiên, tôi sẽ thử trình bày sơ qua chút
ít. Thứ nhất, những người chuyên môn có thẩm quyền khẳng định rằng các
trưởng lão và chế độ trưởng lão xuất hiện trong các tu viện Nga của chúng
ta mới gần đây thôi, thậm chí chưa đến một trăm năm, trong khi đó tại
phương Đông theo đạo chính thống, đặc biệt ở Xinai và Atox, chế độ ấy tồn
tại đã hơn một nghìn năm. Có người cho rằng chế độ trưởng lão đã có ở
nước Nga từ cổ xưa hay nhất định phải có, nhưng do nhưng tai biến của
người Nga, hoạ Tarta, những cuộc biến loạn, việc đoạn tuyệt quan hệ trước
kia với phương Đông sau khi Conxtantinopol bị chinh phục(3) thể chế ấy
