– Anh nói đứng đắn đấy chứ? – Miusov nhìn chằm chằm vào anh ta.
– Nếu tất cả trở thành giáo hội, giáo hội sẽ tuyệt thông với kẻ phạm tội
và kẻ không vâng lời chứ không chặt đầu họ. – Ivan Fyodorovich nói tiếp. –
Tôi xin hỏi các vị: kẻ bị tuyệt thông sẽ đi đâu? Vì khi ấy kẻ đó chẳng những
phải xa lánh mọi người, như bây giờ đây, mà còn xa lánh cả Chúa Kitô. Bởi
vì do phạm tội, y không những chống lại mọi người, mà còn chống cả giáo
hội Kitô nữa. Ngay cả bây giờ, hiểu theo nghĩa chặt chẽ thì cố nhiên cũng
vẫn là như thế, nhưng điều đó không được tuyên bố ra, cho nên lương tâm
kẻ phạm tội hiện nay rất hay tự thỏa hiệp với mình: “Ta ăn cắp, nhưng ta
không chống lại giáo hội. Ta không phải là kẻ thù của đấng Kitô” – kẻ phạm
tội ngày nay vẫn thường tự nhủ như vậy. Nhưng khi giáo hội thế chân nhà
nước thì y khó mà nói điều đó được, trừ phi là phủ nhận cả giáo hội trên Trái
đất: “Cả thiên hạ đều sai lầm, cả thiên hạ đều đi chệch hướng, giáo hội cũng
trả giá, chỉ có ta, tên giết người và ăn cắp, là giáo hội Kitô chân chính.” Rất
khó nói điều đó với bản thân, muốn vậy phải có những điều kiện phi thường,
những hoàn cảnh hiếm thấy. Mặt khác, bây giờ hãy xét quan điểm của chính
giáo hội về hành vi phạm tội, chẳng lẽ quan điểm ấy không cần đổi khác so
với quan điểm gần như dị giáo hiện nay, và thay vì chặt bỏ một cách máy
móc bộ phận nhiễm trùng, như hiện nay người ta vẫn làm để bảo vệ xã hội,
nó phải cải đổi hoàn toàn và không trả giá thành ý tưởng phục hưng con
người, hồi sinh và cứu vớt con người...
– Thế là thế nào? Lại một lần nữa tôi không hiểu nổi. – Miusov ngắt
lời. – Lại một mơ ước nữa. Một cái gì không hình thù và không thể hiểu nổi.
Sao lại tuyệt thông, tuyệt thông cái gì kia chứ? Tôi ngờ rằng đấy chỉ là anh
nói giỡn, Ivan Fyodorovich ạ.
– Nhưng hiện nay thực trạng chính là như vậy đấy. – Trưởng lão đột
nhiên lên tiếng và mọi người nhất loạt hướng về Cha. – Nếu như bây giờ
không có giáo hội Kitô thì không có cái gì kìm tay kẻ phạm tội gây tội ác và
kẻ đó không hề bị trừng phạt sau khi gây tội. Đây là nói sự trừng phạt thực
sự, không phải là máy móc như ông vừa đề cập đến: không phải thứ hình
