nàng ở nhà, anh ta sẽ chẳng chạy đi đâu cả, sẽ ở bên nàng và sẽ tránh được
cái việc mà anh ta đã dọa trong thư. Anh ta chạy đi một cách vô tình và bất
ngờ, còn về lá thư ‘say’ của mình thì có lẽ anh ta hoàn toàn không nhớ. ‘Anh
ta sẽ vơ theo cái chày,’ và các vị nên nhớ, vì cái chày ấy mà người ta đã đưa
ra cho chúng ta cả một pho tâm lý: tại sao anh ta phải lấy cái chày ấy làm vũ
khí, vơ lấy nó làm vũ khí, v.v... và v.v... Đến đây tôi chợt nảy ra một ý nghĩ
bình thường nhất: nếu như cái chày ấy không nằm ngay trước mắt, không
nằm trên giá để đồ cho bị cáo vơ lấy, mà cất trong tủ thì sao? – khi ấy nó
không đập vào mắt bị cáo, bị cáo sẽ chạy đi tay không, không vũ khí và có
lẽ sẽ chẳng giết ai. Bằng cách nào tôi có thể kết luận về cái chày như bằng
chứng về sự vũ trang và chủ mưu?
Phải, nhưng anh ta đã gào thét khắp các quán rượu rằng anh ta sẽ giết
cha, hai ngày trước, buổi tối anh ta viết lá thư say, anh ta trầm lặng và trong
quán rượu anh ta chỉ cãi nhau với một người tài công vì ‘Karamazov không
thể không cãi nhau’. Về việc đó tôi xin trả lời rằng nếu như đã mưu tính việc
giết người như thế, mà lại theo kế hoạch đã viết ra thì chắc chắn là sẽ không
cãi nhau với viên tài công, mà có lẽ cũng không đến quán rượu làm gì vì
một người mưu tính một việc như thế đi tìm sự yên tĩnh, lánh mình, biến
mất, không để ai nhìn thấy, nghe thấy mình: ‘Hãy quên tôi đi, nếu có thể
được,’ mà đấy không phải là do tính toán, mà theo bản năng. Thưa quý vị
bồi thẩm, tâm lý là chiếc đòn xóc hai đầu, và chúng ta cũng biết hiểu tâm lý.
Còn về những lời la hét trong quán rượu suốt tháng đó thì trẻ con và những
kẻ nhậu say sưa khi ra khỏi quán, cãi nhau thường vẫn nói: ‘Tao sẽ giết
mày,’ nhưng rồi có giết đâu. Ngay chính lá thư ác hại ấy, phải chăng nó cũng
là sự bực tức trong cơn say, là sự quát tháo của kẻ ra khỏi quán rượu: tao sẽ
giết, tao sẽ giết tất cả chúng mày! Tại sao lại không phải như vậy, tại sao lại
không thể như vậy? Tại sao lại có lá thư ác hại ấy, tại sao, nó không buồn
cười ư! Chính bởi vì đã tìm thấy xác chết của ông bố bị giết, bởi vì người
làm chứng đã nhìn thấy bị cáo ở trong vườn, có vũ khí và đang bỏ chạy, và
chính ông ta bị đánh gục, thành thử tất cả diễn ra như đã viết, vì thế lá thư
không buồn cười, mà ác hại.
