XIII
KẺ SUY ĐỒI TRONG SUY NGHĨ
“K
hông phải chỉ tập hợp các sự kiện làm hại thân chủ của tôi, thưa quý vị
bồi thẩm, – ông ta tuyên bố, – không, làm hại thân chủ của tôi thực ra chỉ có
một sự kiện: đấy là cái xác ông bố già! Nếu đây là một vụ giết người bình
thường thì với tính chất nhỏ mọn, vô căn cứ, hoang đường của các sự kiện
khi xét mỗi sự kiện riêng biệt, chứ không phải tập hợp các sự kiện, các vị sẽ
bác bỏ lời buộc tội, ít ra các vị cũng nghi ngờ việc làm hại một đời người chỉ
dựa vào thành kiến với người đó, thành kiến mà hỡi ôi, người đó rất đáng
phải chịu! Nhưng đây không phải là vụ giết người bình thường, mà là giết
cha! Điều đó khiến người ta phải e sợ, tới mức độ ngay cả tính chất nhỏ mọn
và vô căn cứ hoàn toàn của những sự kiện buộc tội cũng trở nên không nhỏ
mọn và vô căn cứ lắm, ngay cả trong một đầu óc chẳng có chút thành kiến
nào. Làm cách nào gỡ tội cho một bị cáo như thế? Làm thế nào giết cha mà
không bị trừng phạt – hầu như vô tình, bản năng mỗi người đều cảm thấy
trong lòng như vậy. Phải, làm đổ máu cha thực là kinh khủng – máu của
người sinh ra mình, yêu mình, máu của người đã không tiếc đời vì ta, từ lúc
ta còn bé đã lo lắng khi ta đau ốm, suốt đời đau khổ vì hạnh phúc của ta, và
chỉ sống bằng những niềm vui, những kết quả của ta! Ôi, giết một người cha
như thế – không thể nào tưởng tượng được! Thưa quý vị bồi thẩm, thế nào là
người cha, người cha thực sự, tiếng ấy vĩ đại biết bao, cái tên ấy mang một ý
niệm vĩ đại biết chừng nào? Chúng ta vừa vạch rõ một phần thế nào là người
cha chân chính, người ấy phải như thế nào. Trong vụ án mà chúng ta đang
nghiên cứu, vụ án làm tâm hồn chúng ta đau đớn, Fyodor Pavlovich
Karamazov đã quá cố tuyệt nhiên không xứng với khái niệm người cha, khái
niệm vừa được nói với trái tim chúng ta. Đấy là một tai họa. Quả thật vậy, có
người cha giống như tai họa. Ta hãy xét tai họa đó kỹ hơn – không nên sợ gì
