Mitya căm thù bố, nhưng không nhúng tay vào tội ác ghê tởm. Anh ta
sa đọa nhưng vẫn giữ được bộ mặt con người, theo tác giả, là vì anh ta vẫn
còn tin vào Thượng đế: “Cho dù tôi đáng bị nguyền rủa, cho dù tôi hèn hạ và
đê tiện, nhưng hãy cho tôi hôn gấu bộ áo mà Chúa Trời của tôi khoác trên
người, cho dù tôi vẫn đi theo quỷ, nhưng tôi vẫn là con của Ngài, ôi Chúa
Trời, tôi yêu Ngài...” Mitya nghĩ ngợi về những đau khổ của con người tràn
lan khắp thế gian. Nhưng suy nghĩ về đau khổ của chúng sinh và về sự hiện
hữu của Thượng đế đã đưa Mitya đến sự phục hưng trong đau khổ. Anh ta bị
tòa án hình sự kết tội, nhưng tòa án lương tâm bào chữa cho anh ta. Anh ta
chọn con đường cứu chuộc qua đau khổ, qua sự quy thuận để chuộc lỗi của
mình “có ý định giết cha” và chuộc lỗi cho kẻ phạm tội thực sự. Dostoevsky
viết về nhân vật này: “... tôi sẽ nhấn mạnh hơn nữa tính cách của Mitya
Karamazov, trước nguy cơ phải gánh chịu sự bất hạnh và bị kết tội oan, anh
ta tự gột rửa mình bằng trái tim và bằng lương tâm. Tâm hồn anh ta chấp
nhận sự trừng phạt không phải vì anh ta đã làm việc ấy mà vì anh ta xấu xa
đến mức từng mong muốn thực hiện cái hành vi phạm tội mà sau này anh ta
bị kết tội oan do sai lầm của tòa án. Một tính cách hoàn toàn Nga: sấm
không gầm lên thì gã mu-gích không làm dấu thánh.” Sự gột rửa tâm hồn
như thế, xét về mặt hoàn cảnh tâm lý cụ thể, là hoàn toàn có thể xảy ra,
nhưng ở đây phần khiên cưỡng do tác giả cố ý áp đặt vẫn nhiều hơn sự
chuẩn bị nội tâm cho nhân vật.
Thủ phạm thật sự của vụ giết cha là Ivan Karamazov và Pavel
Smerdyakov.
Smerdyakov là một trong những hình tượng ghê tởm nhất, hiện thân
của sự đe dọa ghê gớm của con người mà Dostoevsky đã tạo nên với sức
mạnh nghệ thuật kinh hoàng. Ra đời do sự dâm đãng của Fyodor Pavlovich
với một cô gái dở điên dở dại Lizaveta Smerdyashchaya mà có lẽ không một
ai có thể thèm muốn, là con hoang không được thừa nhận của lão già, chỉ
được coi là đầy tớ trong nhà, hắn sống trong sự căm thù dữ dội kẻ đã sinh ra
hắn. Chịu ảnh hưởng giáo dục của tính ích kỷ độc ác của lão già, hắn không
