sự xung đột giữa các luồng tư tưởng đó thể hiện dưới hình thức những nghị
luận của các nhân vật về các đề tài triết học, bản thân các nhân vật bị ám ảnh
bởi những tư tưởng nhất định, các nhân vật gắn liền với tư tưởng của mình
đến mức tư tưởng trở thành “bản tính thứ hai” của nhân vật. Thế nhưng đọc
Anh em nhà Karamazov, ta vẫn thấy Dostoevsky trong tác phẩm này là nhà
tiểu thuyết hơn là nhà tư tưởng. Tài nghệ gắn kết một cách hữu cơ những
yếu tố nghệ thuật khác loại – bức tranh hiện thực, tình tiết hình sự, truyền
thuyết, sự tích các thánh, triết luận... – đã đạt tới mức thần tình số một trong
văn học thế giới.
Dostoevsky rất quý trọng những sự kiện có thực làm cơ sở cho tác
phẩm, kể cả những chi tiết về địa điểm và thời gian hành động. Trong số ghi
chép chuẩn bị cho Anh em nhà Karamazov, ta đọc thấy: “Tìm hiểu xem có
thể nằm dài giữa đường ray dưới xe lửa phóng hết tốc lực không”, “Tìm
hiểu về lao động của trẻ em trong các công xưởng”. Để tả về tu viện và các
tu sĩ, ông đã cùng với người bạn mới quen là triết gia Vladimir Soloviev đến
thăm tu viện Optina, ở lại đấy hai ngày. Theo nhận xét của Anna
Grigorievna, vợ Dostoevsky, đoạn tả người phụ nữ đến gặp trưởng lão để
được an ủi về đứa con trai lên ba tuổi vừa chết phản ánh chân thực nỗi đau
xé ruột của bà và Dostoevsky về bé Alexey của họ vừa qua đời; Alexey chết
năm lên ba và những lời than khóc của họ cũng như vậy.
Như vậy ta hiểu được vì sao sự miêu tả cuộc sống của tác giả cụ thể và
sống động đến vậy.
Trong tất cả các tác phẩm của Dostoevsky, Anh em nhà Karamazov là
cuốn tiểu thuyết dễ hiểu nhất, nhiều tính cụ thể nhất, bố cục sáng rõ nhất của
ông. Ở đây không có cái mù mờ của Lũ người quỷ ám, không có cái rắc rối
của Đầu xanh tuổi trẻ. Sự phân chia các phần, quyển, chương ứng với
những giai đoạn hành động. Phần thứ nhất kể về lịch sử trước đó của gia
đình Karamazov, ta được biết các tính cách, linh cảm thấy bầu không khí tội
lỗi và vụ sát nhân sẽ xảy ra, nhưng không ngờ đích xác cho ai. Phần thứ hai
là sự kìm chậm hành động, chuyên sang đề tài hệ tư tưởng. Phần thứ ba, tội
