khổ sai khắc nghiệt “như bị đóng trong quan tài”, chúng đã trở thành tư liệu
giúp ông viết một số tác phẩm đáng chú ý là Bút ký từ nhà chết, Làng
Stepantsikovo và cư dân, Những kẻ tủi nhục và Bút ký dưới hầm. Tên tuổi
Dostoevsky dần nổi lại trên văn đàn Nga.
Có thể dễ dàng phân sự nghiệp của Dostoevsky ra làm hai: giai đoạn
trước và sau Bút ký dưới hầm. Đây không hẳn là cuốn truyện hay hơn những
đại tiểu thuyết ông viết về sau, nhưng là tác phẩm đánh dấu sự hình thành tư
tưởng hiện sinh trong sáng tác của ông, sự phát lộ của một chất văn tà dị,
khác hẳn với những sáng tác trước kia. Kể từ đó trở đi là một loạt những tiểu
thuyết lớn: năm 1866 ra mắt Tội ác và trừng phạt và Con bạc, năm 1868 là
Chàng ngốc, năm 1870 có Người chồng vĩnh cửu, viết xong Lũ người quỷ
ám năm 1872 và Đầu xanh tuổi trẻ năm 1875. Năm 1879, ông khởi sự viết
cuốn tiểu thuyết lớn nhất đời mình, Anh em nhà Karamazov.
Thời kỳ viết Anh em nhà Karamazov có thể xem là thời kỳ êm đềm
hạnh phúc hiếm hoi trong cuộc đời Dostoevsky. Danh vọng của ông lúc ấy
đã lên đến đỉnh cao, cả ở Nga và châu Âu. Ông chuyên tâm sáng tác, không
còn bị những thúc bách cơm áo gạo tiền. Người vợ Anna Snitkina hết lòng
yêu ông và tận tụy giúp đỡ ông với tư cách người chép tốc ký để ông sáng
tác được nhanh hơn. Trước khi chấp bút Anh em nhà Karamazov, ông đã
nung nấu nó suốt vài năm trước đó, lờ mờ dự cảm thấy một tác phẩm xứng
đáng với tầm vóc của mình. Ý tưởng truyện được lấy từ câu chuyện mà
Dostoevsky nghe được trong thời gian ở Siberia, về vụ án của trung úy
Ilyinsky. Nhưng đó chỉ là khung sườn tất yếu phải có của một cuốn tiểu
thuyết. Tinh túy của Anh em nhà Karamazov nằm ở những tư tưởng trong
đầu từng nhân vật phát ngôn trong truyện. Ở đây chính là sự tổng hòa, là cao
trào của phần lớn các tư tưởng đã được ông triển khai trong những cuốn tiểu
thuyết trước đó. Rất khó để nói cho đúng tầm vóc của Anh em nhà
Karamazov trong lịch sử văn học thế giới cũng như nhận định bao quát một
cách xác đáng về di sản văn nghiệp Dostoevsky nói chung. Các nhà văn đời
sau được truyền cảm hứng mạnh mẽ từ ông, với một loạt tên tuổi nổi tiếng
