sau Katerina Ivanovna cùng với cô chị và bà dì về Moskva. Mãi đến khi họ
ra đi, đúng hôm họ lên đường (tôi không gặp họ và không đi tiễn), tôi nhận
được một phong bì nhỏ xíu màu xanh, trong có một tờ giấy nhỏ có khía răng
cưa, ở đó chỉ có một dòng viết bằng bút chì: “Tôi sẽ viết thư cho anh, hãy
đợi. K.” vẻn vẹn có thế thôi.
Bây giờ tôi giải thích vắn tắt để chú hiểu. Ở Moskva, cảnh ngộ của họ
xoay chuyển nhanh như chớp và bất ngờ như trong truyện cổ Ả Rập. Bà
quan ấy, người họ hàng quan trọng nhất của nàng đột nhiên mất hai người
thừa kế gần nhất, hai cô cháu gái gần nhất – cả hai cùng chết trong một tuần
vì bệnh đậu mùa. Bà lão bàng hoàng, gặp Katya bà vui mừng như gặp được
con đẻ, như gặp ngôi sao cứu mệnh, bà vồ ngay lấy nàng, tức khắc lập di
chúc để lại gia sản cho nàng, nhưng đó là việc về sau, còn ngay bây giờ bà
cho luôn nàng tám mươi ngàn rúp: đây là của hồi môn của con, con muốn
làm gì tùy ý. Bà ta là người loạn thần kinh, sau này tôi đã có dịp quan sát bà
tại Moskva. Chính thời gian ấy đột nhiên tôi nhận được bốn ngàn năm trăm
rúp chuyển qua bưu điện. Tất nhiên tôi băn khoăn và ngạc nhiên đến không
thốt được lên lời. Ba ngày sau, bức thư nàng đã hứa đến tay tôi. Bức thư ấy
hiện giờ tôi vẫn giữ đây, tôi luôn luôn giữ nó bên mình, chết tôi cũng mang
theo, chú có muốn tôi cho xem không? Nhất định chú phải đọc: nàng ngỏ ý
muốn đính hôn với tôi, chính nàng ngỏ ý gắn bó cuộc đời với tôi, “em yêu
anh đến điên cuồng, dù anh không yêu em cũng chẳng sao, chỉ cần anh là
chồng em. Anh đừng sợ, em sẽ không gò bó gì anh hết, em sẽ là cái bàn cái
ghế của anh, em sẽ là tấm thảm để anh bước lên... Em muốn yêu anh suốt
đời, em muốn cứu anh thoát khỏi chính bản thân anh...” Alyosha, tôi không
xứng đáng kể lại những dòng ấy bằng thứ lời lẽ đê tiện của tôi và bằng cái
giọng điệu đê tiện của tôi, giọng điệu của tôi bao giờ cũng đê tiện và tôi
không bao giờ có thể sửa chữa được! Lá thư ấy cho đến hôm nay vẫn đâm
thấu qua tim tôi, chú tưởng bấy giờ tôi thanh thản ư, chú tưởng hôm nay tôi
thanh thản ư? Dạo ấy tôi viết thư trả lời ngay (tôi không thể nào đích thân đi
Moskva được). Tôi viết lá thư bằng nước mắt, có một điều mãi mãi làm tôi
xấu hổ: tôi nhắc lại rằng bây giờ nàng giàu và có của hồi môn, còn tôi chỉ là
