bàn về những vấn đề vũ trụ: có Chúa Trời không, có linh hồn bất diệt
không? Những người không tin có Chúa Trời thì nói về chủ nghĩa xã hội và
chủ nghĩa vô chính phủ, về việc cải tạo toàn nhân loại theo một thể chế mới,
như vậy thì sẽ vẫn là trò quỷ mà thôi, vẫn là những vấn đề ấy, nhưng nhìn từ
đầu đằng kia. Thời buổi này ở ta có biết bao nhiêu chú thiếu niên Nga xuất
sắc nhất chỉ làm mỗi cái việc là luận bàn về những vấn đề vĩnh cửu thôi.
Phải thế không?
– Đúng, đối với người Nga chân chính thì vấn đề đầu tiên và trước hết
cố nhiên là những vấn đề: có Chúa Trời không và có linh hồn bất diệt không,
hay như anh nói, những vấn đề nhìn từ đầu đằng kia, mà thế là phải thôi. –
Alyosha nói và vẫn với nụ cười hiền lành và dò xét ấy, nhìn Ivan chằm
chằm.
– Này, Alyosha ạ, làm người Nga đôi khi không phải là khôn lắm đâu,
nhưng không thể tưởng tượng nổi cái gì ngốc nghếch hơn việc mà lúc này
những gã thiếu niên Nga đang bận tâm. Nhưng có một gã thiếu niên Nga mà
tôi rất yêu mến.
– Anh dẫn chuyện đến là khéo. – Alyosha bỗng bật cười.
– Này, nói đi, cần bắt đầu từ đâu, ra lệnh đi, từ Chúa Trời ư? Có Chúa
Trời hay không chứ gì?
– Tùy anh, muốn bắt đầu từ đâu cũng được, cho dù là “từ đầu đằng
kia”. Hôm qua ở nhà ba, anh tuyên bố rằng không có Chúa Trời kia mà. –
Alyosha nhìn anh với vẻ dò xét.
– Hôm qua trong bữa ăn ở nhà ông già, tôi cố ý nói vậy để trêu chọc
chú mà thôi, và tôi thấy mắt chú nảy lửa. Nhưng bây giờ tôi hoàn toàn sẵn
lòng nói chuyện với chú và nói rất nghiêm chỉnh. Tôi muốn thỏa thuận với
chú, Alyosha, vì tôi không có bạn, tôi muốn thử tìm bạn. Này, chú tưởng
tượng xem, có lẽ tôi thùa nhận là có Chúa Trời, – Ivan bật cười, – đấy là
điều bất ngờ đối với chú, phải không?
