ANH EM NHÀ KARAMAZOV - Trang 53

những kỳ tích lịch sử và công đức đối với tổ quốc. Tu viện thịnh đạt và nổi
tiếng khắp nước Nga chính là nhờ các trưởng lão, chính là để được nhìn thấy
và nghe các trưởng lão mà người hành hương từ khắp nước Nga vượt hàng
ngàn dặm đường để về cùng chúng tôi. Vậy thế nào là trưởng lão? Trưởng
lão là người thâu tóm tâm hồn và ý chí của người ta vào tâm hồn và ý chí
của mình. Khi đã chọn trưởng lão là ta từ bỏ ý chí của mình và dâng nó cho
đấng ấy để hoàn toàn chối bỏ bản thân. Kẻ chọn con đường này tình nguyện
nhận cuộc thử thách ấy, cái trường đời ấy với hy vọng rằng sau cuộc thử
thách lâu dài sẽ vượt thắng được bản thân, làm chủ được bản thân đến mức
rốt cuộc, nhờ sự vâng lời suốt đời, sẽ đạt được tự do hoàn toàn, nghĩa là tự
do đối với chính mình, tránh được số phận của những kẻ cả đời không tìm
được chính bản thân mình. Phát kiến đó, tức là thể chế trưởng lão, không
phải chỉ trên lý thuyết, mà ở phương Đông nó nảy sinh từ kinh nghiệm thực
tế đã có từ ngàn năm nay. Bổn phận đối với trưởng lão không phải là “sự
vâng lời” bình thường xưa nay vẫn có trong các tu viện Nga của chúng ta. Ở
đây tất cả các tín đồ phải vĩnh viễn xưng tội với trưởng lão, và mối liên hệ
giữa người ràng buộc và người bị ràng buộc là không gì phá bỏ được. Chẳng
hạn, người ta kể rằng có lần vào thời cổ xưa của Kitô giáo, một người tập tu
không vâng lời trưởng lão về một việc gì đó, ông ta bỏ tu viện ra đi, đến một
nước khác, từ Syria sang Ai Cập. Ở đấy, sau những công tích lâu dài và vĩ
đại, cuối cùng ông ta đã xứng đáng chịu sự hành hạ và nhận cái chết tuẫn
đạo. Khi nhà thờ mai táng ông ta, bấy giờ đã được tôn sùng như một vị
thánh, thì đúng lúc viên trợ tế hô lên: “Những người sắp nhập đạo hãy ra
ngoài!”, cỗ quan tài mang thi hài người tuẫn đạo bỗng rơi khỏi chỗ và bật ra
khỏi nhà thờ, như thế ba lần. Cuối cùng người ta mới biết rằng vị thánh tuẫn
đạo này đã phạm tội không vâng lời và lìa bỏ trưởng lão của mình trốn đi, vì
vậy nếu không được trưởng lão giải tội thì không thể được tha thứ, dù đã có
công tích khổ luyện cao cả. Chỉ khi vị trưởng lão được mời đến đã giải bỏ
cho ông ta lời thế vâng lời thì mới chôn cất được. Cố nhiên đấy chỉ là truyền
thuyết đời xưa, nhưng đây là chuyện thật mới xảy ra chưa lâu: một tu sĩ thời
nay ẩn mình trong núi Athos, bỗng nhiên vị trưởng lão phán truyền cho ông
ta rời khỏi nơi mà ông ta hết lòng yêu quý và coi là thánh địa, là nơi ẩn dật