– Đấy là lịch sử thế giới à? – Đại úy bỗng hỏi với giọng có phần sợ hãi.
– Vâng, lịch sử thế giới. Sự nghiên cứu một loạt những điều ngu ngốc
của con người... và chỉ thế thôi. Tôi chỉ tôn trọng toán học và các khoa học
tự nhiên. – Kolya ra vẻ ta đây và thoáng nhìn Alyosha: ở đây nó chỉ e ngại ý
kiến của anh thôi. Nhưng Alyosha vẫn im lặng và nghiêm trang như trước.
Nếu như lúc này Alyosha nói điều gì thì sự việc sẽ chấm dứt ở đấy, nhưng
Alyosha im lặng, mà “sự im lặng của anh có thể mang tính chất miệt thị”, vì
thế Kolya nổi cáu thật sự.
– Bây giờ lại đến những ngôn ngữ cổ điển ấy: chỉ là sự điên rồ, không
hơn... Hình như anh lại không đồng ý với tôi phải không, Karamazov?
– Tôi không đồng ý. – Alyosha mỉm cười dè dặt.
– Những ngôn ngữ cổ điển, nếu anh biết hết ý kiến của tôi về chúng thì
đấy là một biện pháp cảnh sát, chúng được lập nên chỉ nhằm mục đích ấy. –
Kolya bắt đầu lại thở hổn hển. – Chúng được lập nên chỉ vì chúng tẻ ngắt, vì
chúng làm cùn nhụt khả năng. Đã sẵn tẻ nhạt rồi thì phải làm thế nào để
càng tẻ nhạt hơn nữa. Đã ngu xuẩn thì phải làm thế nào để càng ngu xuẩn
hơn nữa. Thế là người ta nghĩ ra các thứ ngữ cổ điển. Đấy là ý nghĩ đầy đủ
của tôi về chúng, và tôi hy vọng rằng tôi sẽ không bao giờ thay đổi ý nghĩ
ấy. – Kolya dứt lời một cách gay gắt. Mỗi bên má nó nổi lên một điểm màu
hồng.
– Đấy là sự thật! – Smurov vẫn chăm chú nghe, bỗng lên tiếng tán đồng
bằng giọng lanh lảnh và quả quyết.
– Thế mà anh là người đứng đầu lớp về tiếng Latin! – Một đứa trong
đám trẻ bỗng thốt lên.
– Đúng đấy, ba ạ, anh ấy nói thế, nhưng anh ấy là người đứng đầu lớp
về tiếng Latin đấy. – Ilyusha cũng nói.
