– Chú ạ, trước đây tôi không hoài nghi chút nào cả, nhưng tất cả những
cái đó tan ra trong tôi. Có lẽ chính bởi vì những ý tưởng chưa từng biết sục
sôi trong tôi nên tôi say rượu, tôi đánh nhau, tôi nổi khùng. Chỉ để thỏa mãn
những ý tưởng đó, tôi đánh nhau chỉ để chế ngự, đè ép những ý tưởng ấy.
Chú Ivan không phải là Rakitin, chú ấy che giấu những ý tưởng. Chú Ivan là
con Sphinx, chú ấy im lặng, lúc nào cũng im lặng. Còn tôi bị Chúa giày vò.
Chỉ có điều ấy giày vò tôi. Nếu không có Chúa Trời thì sao? Nếu như
Rakitin nói đúng rằng trong loài người, ý tưởng là cái nhân tạo thì sao? Khi
ấy, nếu không có Chúa Trời thì con người là chủ Trái đất, chủ tòa nhà thế
giới. Tuyệt vời! Nhưng không có Chúa Trời thì con người đức hạnh thế nào?
Đấy là câu hỏi! Tôi luôn luôn tự hỏi về tất cả những điều đó. Bởi vì như vậy
thì nó sẽ yêu ai, con người ấy? Nó sẽ phải tạ ơn ai, sẽ hát thánh ca ngợi khen
ai? Rakitin cười. Rakitin nói rằng không có Chúa Trời vẫn có thể yêu loài
người được. Cái thằng hỉ mũi không sạch ấy chỉ có thể cả quyết như vậy,
còn tôi không thể hiểu gì được cả. Rakitin thì dễ sống thôi. Hôm nay hẳn nói
với tôi: “Tốt hơn hết là anh hãy lo mở rộng quyền công dân của con người
hay ít ra về việc không tăng giá thịt bò; yêu nhân loại cách ấy giản dị hơn và
gần gũi hơn là các thứ triết lý của anh.” Tôi đáp lại hắn: “Nếu không có
Chúa thì cậu sẽ tăng giá đùi bò khi có dịp, bỏ ra một kopek cậu sẽ thu về
một rúp.” Hắn cáu. Bởi vì thế nào là đức hạnh? Trả lời tôi đi, Alexey. Tôi có
một đức hạnh, người Trung Quốc có một đức hạnh khác, như vậy đức hạnh
là cái tương đối. Đúng hay không? Hay không phải là cái tương đối? Câu
hỏi quỷ quyệt! Chú đừng cười nếu tôi nói rằng hai đêm nay tôi không ngủ vì
vấn đề ấy. Bây giờ tôi ngạc nhiên chỉ vì người ta sống mà không nghĩ gì đến
chuyện ấy. Hư không! Ivan không có Chúa. Chú ấy có ý tưởng. Ý tưởng ấy
vượt quá tầm hiểu biết của tôi. Chú ấy im lặng. Tôi cho rằng chú ấy là hội
viên Tam Điểm. Tôi hỏi chú ấy, chú ấy im lặng. Tôi muốn uống nước ở
nguồn mạch của chú ấy, chú ấy im lặng. Chỉ có một lần chú ấy thốt lên lời.
– Anh ấy nói gì? – Alyosha vội vã đứng lên.
