sự phản bội tinh thần dân tộc, và sự lạm dụng hệ thống này đã dẫn tới những vụ vi phạm kỉ luật
và đào ngũ khi lâm trận, khó mà tìm được một trường hợp nào như thế trong thế kỉ trước.”
Một người cầm bút Pháp đã viết như thế.
Mở rộng lãnh thổ trên lục địa là một chính sách sai lầm, nó đã ngốn hết
các nguồn lực của đất nước và có hại gấp đôi vì không thể bảo vệ được các
thuộc địa và ngành thương mại, làm cho nguồn của cải cực kì to lớn có thể
bị chặn đứng bất cứ lúc nào, và trên thực tế điều đó đã xảy ra. Những đội tàu
chiến nhỏ đã bị lực lượng vượt trội đánh tan, ngành vận tải thương mại bị
xoá sổ, các thuộc địa như Canada, Martinique, Guadeloupe, Ấn Độ, rơi vào
tay người Anh. Nếu không sợ tốn quá nhiều giấy thì có thể đưa ra một số
trích dẫn thú vị về tình trạng khốn khổ của nước Pháp, một nước đã rời bỏ
mặt biển và sự gia tăng của cải của nước Anh, mặc dù nước này đã phải chịu
nhiều hi sinh và thử thách. Một người cầm bút người Anh đương thời viết về
quan điểm của ông ta đối với chính sách của Pháp như sau:
“Pháp đã nhiệt tình tham gia vào cuộc chiến tranh ở Đức đến nỗi chẳng còn chú ý và không
cung cấp tiền bạc cho lực lượng hải quân, tạo điều kiện cho chúng ta giáng cho lực lượng này
một đòn chí tử, có khả năng nó sẽ chẳng bao giờ phục hồi được nữa. Việc Pháp tham gia vào
cuộc chiến tranh ở Đức có vẻ như cũng làm nó sao nhãng, không chú ý tới việc phòng thủ
thuộc địa. Vì vậy chúng ta đã chinh phục được một số thuộc địa giá trị nhất của nước này. Cuộc
chiến cũng làm Pháp sao nhãng việc bảo vệ ngành thương mại, kết quả là ngành này đã bị xoá
sổ, trong khi đó ngành thương mại Anh chưa bao giờ – đó là nói ngay cả trong những ngày hoà
bình thật sự – lại có điều kiện phát triển đến như thế. Như vậy là, tham gia vào cuộc chiến tranh
ở Đức, Pháp đã gánh chịu thiệt hại vì bỏ qua một số việc, nhất là khi nó trực tiếp tranh chấp với
Anh”.
Trong cuộc Chiến tranh Bảy năm, Pháp mất 37 thuyền chiến lớn và 56
tàu khu trục – tức là gấp ba lần thuyền chiến của lực lượng hải quân Hợp
chúng quốc, đó là nói trong giai đoạn thuyền buồm. “Kể từ thời Trung cổ,
đây là lần đầu tiên một mình Anh đã chiến thắng Pháp, Anh không có đồng
minh nào, trong khi Pháp có nhiều trợ thủ mạnh. Anh thắng chỉ vì chính phủ
của nó mạnh hơn”, một nhà sử học Pháp đã nói như thế về cuộc chiến tranh
