của họ hoàn toàn dựa vào biển, dựa vào việc sử dụng những thành tố do tài
năng trong lĩnh vực thương mại và hàng hải của nhân dân Hà Lan xây dựng
nên. Người dân nước này – hơn bất cứ dân tộc nào khác trong thời hiện đại,
tất nhiên trừ Anh – đã cho chúng ta thấy biển cả có thể làm cho một đất
nước vốn nghèo nàn và không có tài nguyên trở nên giàu có và hùng mạnh
như thế nào. Một tác giả người Pháp gần đây đã viết về tình hình thương
mại và thuộc địa của Hà Lan vào lúc Louis XIV lên ngôi như sau:
“Hà Lan đã trở thành Phoenicia của thời hiện đại. Nắm được Scheldt, Các tỉnh hợp nhất
chặn đứng cửa ngõ từ Antwerp đi ra biển và thừa hưởng được khả năng thương mại của thành
phố giàu có này, một thành phố mà trong thế kỉ XV vị đại sứ của Venice đã so sánh với chính
Venice. Ngoài ra, họ còn tiếp nhận người lao động chạy từ khu vực Netherlands do bị người
Tây Ban Nha áp bức về mặt tôn giáo. Việc sản xuất quần áo, vải lanh… cần đến 600 ngàn
người, đã tạo ra nguồn thu nhập mới cho những người dân trước đó chỉ biết buôn bán pho mát
và cá. Chỉ riêng nghề cá đã làm cho họ giàu rồi. Nghề đánh cá trích đã nuôi được một phần
năm dân số Hà Lan, nghề này sản xuất được 300 ngàn tấn cá muối và mỗi năm đem về cho đất
nước hơn 8 triệu đồng bạc Pháp.
Sức mạnh về hải quân và thương mại của nước cộng hoà gia tăng một cách nhanh chóng.
Chỉ riêng đội thương thuyền đã có 10.000 chiếc, 168.000 thuỷ thủ và nuôi sống được 260.000
người. Hà Lan nắm được phần lớn ngành vận tải thương mại châu Âu, thêm nữa, từ ngày hoà
bình lập lại nó còn đảm nhiệm việc vận tải toàn bộ hàng hoá giữa Mỹ và Tây Ban Nha. Cũng
như với các cảng của Pháp, tổng giá trị ngành vận tải thương mại của nước này đạt tới con số là
56 triệu đồng bạc Pháp. Các nước ở phía bắc như Brandenburg, Đan Mạch, Thuỵ Điển,
Muscovy (miền Trung-Tây của nước Nga). Ba Lan – đường vào các nước này đi qua biển
Baltic – cung cấp cho Hà Lan thị trường trao đổi vô tận. Người Hà Lan bán hàng ở đây và mua
về những sản phẩm của phương Bắc như lúa mì, gỗ, đồng, sợi gai và lông thú. Tổng giá trị
hàng hoá được người Hà Lan chuyên chở hằng năm, trên tất cả các đại đương, là hơn một tỉ
đồng bạc Pháp. Theo ngôn ngữ đương thời chỉ người Hà Lan đã trở thành ‘gã xà ích’ trên tất cả
Nhờ có các thuộc địa nước cộng hoà này mới có thể phát triển được
ngành buôn bán trên biển như thế. Nước này nắm độc quyền phân phối tất
