không, nhưng nếu ông muốn một quân nhân hay một nhóm quân nhân chơi
trò nước đôi trong ngày hôm đó thì chắc chắn là ông đã sai, tai hoạ do nó
gây ra còn lớn hơn tất cả các mất mát của hạm đội. Những người chứng kiến
đã nhìn thấy rõ sự bất tín hay sự hèn nhát (giả thiết sau không thể chấp nhận
được) của người Pháp đến nỗi một nhà hàng hải Hà Lan, trong khi thảo luận
lí do vì sao người Pháp không đi xuống, đã nói: “Anh ngây thơ quá! Họ thuê
người Anh đánh nhau cho họ và nhiệm vụ của họ ở đây là quan sát xem
quân Anh có đáng nhận lương hay không mà thôi”. Đánh giá tỉnh táo hơn và
có giá trị hơn là của người chỉ huy hải quân ở Brest trong phần kết thúc bản
báo cáo đã nhắc tới bên trên: “Rõ ràng là trong tất cả các cuộc hải chiến,
Ruyter đều không quan tâm đến việc tấn công hải đội Pháp, và trong trận
đánh cuối cùng này ông ta chỉ đưa có 10 tàu thuộc hải đội Zealand ra
nghênh chiến với quân Pháp”. Không cần những lời dẫn chứng mạnh hơn
của Ruyter về sự bất lực và bất tín của đạo quân này trong lực lượng liên
quân.
Thế là một chương nữa trong lịch sử của các liên minh trên biển đã
được khép lại, đó là trận Texel diễn ra vào ngày 21 tháng 8 năm 1673. Một
sĩ quan hải quân Pháp hiện nay đã mô tả hoàn toàn chính xác các liên minh
ấy bằng những từ ngữ sau đây: “Liên kết dựa trên những quyền lợi chính trị
tức thời, nhưng sâu bên trong là sự chia rẽ gần như hận thù, cả trong thảo
luận lẫn hành động đều không bao giờ có tiếng nói chung, họ chưa bao giờ
làm được một điều gì ra hồn, hay ít nhất là kết quả cũng tương đương với
những cố gắng mà các quốc gia liên mình đã bỏ ra trong cuộc đấu tranh
chống kẻ thù chung, có vẻ như hải quân Pháp, Tây Ban Nha và Hà Lan đã
từng liên kết với nhau trong những giai đoạn khác nhau chỉ làm cho thắng
lợi của quân đội Anh trở nên toàn vẹn hơn mà thôi”
. Khi đem cái khuynh
hướng liên minh như thế cộng với lòng đố kị, mà ai cũng biết, của mỗi nước
trước sức mạnh đang lên của nước láng giềng và sự miễn cưỡng khi phải
chứng kiến sự gia tăng như thế trong khi một thành viên khác trong cộng
đồng các quốc gia bị yếu đi hay bị hạ nhục, ta sẽ được ngay các biện pháp
mà chính phủ mỗi nước giao cho hải quân của họ thực hiện. Không cần phải
mạnh đến mức có thể chống lại được tất cả các nước liên minh như một số
