bình với Các tỉnh hợp nhất trong khi vẫn tiếp tục tiến hành chiến tranh với
hoàng gia Áo ở Tây Ban Nha và Đức. Như vậy là nhà vua đã quay về với
chính sách của Richelieu, và Hà Lan thoát nạn. Ngày 19 tháng 2 năm 1674
hoà ước giữa Anh và Các tỉnh hợp nhất được kí. Hà Lan công nhận bá quyền
của Anh trên vùng biển từ mũi Finisterre ở Tây Ban Nha đến Na Uy, và trả
tiền bồi thường chiến phí.
Việc Anh rút lui và giữ vai trò trung lập trong bốn năm còn lại của cuộc
chiến, chắc chắn đã khiến cho cuộc chiến không còn là hải chiến như trước
đây. Vua Pháp không nghĩ rằng hải quân của ông có thể địch được, cả về số
lượng lẫn chất lượng, với hải quân Hà Lan. Vì vậy, ông ta đã rút hải quân ra
khỏi đại dương và chỉ giới hạn hoạt động trong vùng Địa Trung Hải, với một
hay hai cuộc viễn chinh có tính chất tàn phá thương mại ở vùng Tây Ấn mà
thôi. Về phần mình, Các tỉnh hợp nhất đã thoát khỏi mối nguy từ phía biển,
và vì không có bất cứ ý tưởng nghiêm túc nào về việc chống lại vùng bờ
biển của Pháp – trừ một giai đoạn cực kì ngắn – nên đã giảm hẳn lực lượng
hải quân của mình. Chiến tranh ngày càng có tính chất của cuộc chiến trên
bộ, và ngày càng có nhiều nước châu Âu tham chiến hơn. Các quốc gia Đức
cũng ngả dần sang phía Áo, và ngày 28 tháng 5 năm 1674 nghị viện Liên
bang Đức tuyên chiến với Pháp. Thành quả to lớn về đường lối của Pháp
trong suốt mấy thế hệ gần đây đã sụp đổ hoàn toàn, nước Áo khôi phục được
uy quyền của họ ở Đức, còn Hà Lan thì không bị tiêu diệt. Còn ở vùng
Baltic, sau khi thấy Thuỵ Điển nghiêng về phía Pháp, Đan Mạch vội vàng
nhảy sang phe đế chế Đức và đưa 15 nghìn lính sang tham chiến cùng với
nước này. Ở Đức chỉ còn các khu vực: Bavaria, Hanover và Wurtemberg là
trung thành với việc liên minh với Pháp. Như vậy là hầu như tất cả các nước
châu Âu đã bị lôi kéo vào cuộc chiến trên bộ, và về thực chất chiến trường
chủ yếu là khu vực biên giới phía đông của Pháp, hướng về phía sông Rhine,
và trong khu vực Netherlands thuộc Tây Ban Nha. Trong khi cuộc chiến trên
bộ đang đến hồi quyết liệt thì trên biển cũng xảy ra một cuộc đụng độ, đấy là
do Đan Mạch và Thuỵ Điển đứng về hai phía đối địch. Về cuộc đụng độ này
chỉ cần nhắc lại rằng Hà Lan đã đưa một hải đội dưới quyền chỉ huy của
Tromp đến giúp Đan Mạch, và rằng hạm đội liên quân đã thắng lớn vào năm
