kết luận mang tính tổng quát bên trên. Nước Pháp đã lâm vào hoàn cảnh bị
bế quan toả cảng như thế trong những trận chiến tranh cuối cùng của Louis
XIV và nó suýt làm nước này sụp đổ. Mục tiêu vĩ đại của Colbert là giữ cho
đất nước không rơi vào tình trạng suy thoái đến như thế.
Tự bản thân chiến tranh không thể đưa đất nước đến tình trạng như thế,
đó là nói nếu có thể hoãn cuộc chiến cho đến khi quá trình trao đổi bên trong
cũng như bên ngoài vương quốc đã được thiết lập và hoạt động một cách
mạnh mẽ. Những điều kiện như thế chưa hề hiện hữu khi Colbert nhậm
chức, ông phải vừa xây dựng vừa củng cố để chúng có thể đứng vững trước
những thử thách khắc nghiệt của chiến tranh. Không có đủ thời gian để có
thể hoàn thành một công việc vĩ đại như thế, Louis XIV cũng không ủng hộ
kế hoạch của vị bộ trưởng của mình, không hướng sức lực đang lên của các
thần dân vừa trung thành vừa dễ bảo của mình theo hướng có lợi cho quốc
gia, cho nên khi đất nước gồng mình chịu đựng, đáng lẽ phải tìm cách lôi
kéo sức mạnh từ tất cả các khu vực và thông qua tất cả các kênh; dựa vào
năng lực của các thương nhân và các nhà hàng hải buộc cả thế giới phải
đóng góp cho mình, như nước Anh đã làm trong hoàn cảnh khốn khó tương
tự, thì nước Pháp lại co vào, lại bị hải quân Anh và Hà Lan cắt đứt mọi mối
liên hệ với thế giới, và bị kẻ thù bao vây tứ phía ngay trên đất liền. Lối duy
nhất để thoát khỏi tình trạng chết đói một cách từ từ là kiểm soát mặt biển
một cách hữu hiệu, là xây dựng lực lượng trên biển đủ mạnh để có thể sử
dụng một cách tự do nguồn lợi đất đai và sự lao động cần cù của người dân.
Pháp có thể làm được như thế vì có lợi thế tự nhiên là eo biển Manche, biển
Đại Tây Dương và Địa Trung Hải. Còn về mặt chính trị nước này hoàn toàn
có cơ hội liên kết lực lượng trên biển của mình với lực lượng Hà Lan trong
một liên minh hữu nghị và giữ vị trí thù địch hoặc chí ít là đe doạ đối với
nước Anh. Nhưng vì quá tự phụ với sức mạnh của mình, vì tin vào quyền
lực tuyệt đối của mình đối với vương quốc, Louis XIV đã vứt bỏ cơ hội tăng
cường sức mạnh đáng giá đó, và bằng những hành động gây hấn ông đã làm
cho cả châu Âu đứng lên chống lại mình. Trong giai đoạn chúng ta vừa xem
xét, Pháp đã đáp ứng được niềm tin của ông, đã chống lại một cách thành
công toàn châu Âu. Pháp không tiến được nhưng cũng không phải chịu thụt
