ẢNH HƯỞNG CỦA SỨC MẠNH TRÊN BIỂN ĐỐI VỚI LỊCH SỬ 1660-1783 - Trang 241

lùi. Nhưng việc phô trương lực lượng như thế đã làm cho đất nước kiệt quệ,
đã làm suy yếu cả dân tộc vì chỉ dựa hoàn toàn vào sức mình chứ không biết
tranh thủ sức mạnh của thế giới bên ngoài, thông qua đường biển. Trong
cuộc chiến tranh sau đó, Pháp cũng thể hiện được sức mạnh tương tự, nhưng
đã không còn sinh khí như cũ nữa. Pháp bị đẩy lui trên khắp các mặt trận và
đã ở mấp mé bờ vực của sự sụp đổ. Cả hai cuộc chiến tranh đều cung cấp
cho ta cùng một bài học: dân tộc cũng như cá nhân – dù mạnh đến đâu – nếu
bị cắt đứt khỏi những hoạt động và nguồn lực bên ngoài, tức là cắt đứt khỏi
những điều kiện vừa cung cấp vừa củng cố cho sức mạnh nội tại của nó, thì
trước sau gì cũng sẽ suy sụp. Một dân tộc, như chúng ta vừa chứng minh,
không thể cố sống bằng tự cấp tự túc mãi, và biển chính là con đường giao
thương dễ dàng nhất và cũng là con đường tái tạo sức mạnh thuận lợi nhất
đối với mỗi dân tộc.