nay, tức là thời của tàu chạy bằng hơi nước, cũng như nó đã từng có giá trị
như thế trong thời đại thuyền galley cũng như thuyền buồm vậy.
Tuy nhiên, thái độ coi thường quá khứ, cho quá khứ là lỗi thời, cùng
với sự lười biếng cố hữu làm cho người ta không nhận thức được ngay cả
những bài học mang tính chiến lược bất di bất dịch nằm ngay trên bề mặt
của lịch sử hải quân, ví dụ như có bao nhiêu người coi trận đánh ở Trafalgar
– vòng nguyệt quế vinh quang của đô đốc Nelson và dấu ấn thiên tài của ông
– chẳng khác gì một sự kiện vĩ đại đơn lẻ? Có bao nhiêu người tự đặt ra câu
hỏi mang tính chiến lược: “Làm thế nào tàu của ông lại đến đó đúng lúc như
thế?” Có bao nhiêu người nhận thức được rằng đó là hành động cuối cùng
trong một loạt những sự kiện mang tính chiến lược kéo dài một năm hoặc
hơn một năm, do hai vị tướng vĩ đại nhất của mọi thời đại là Napoleon và
Nelson thực hiện? Ở Trafalgar, không phải Villeneuve bại mà là Napoleon bị
đập tan, không phải Nelson thắng mà là nước Anh được cứu, vì sao? Vì rằng
sự kết hợp của Napoleon đã thất bại, còn trực giác và hoạt động của Nelson
đã giữ cho chiến hạm của Anh lúc nào cũng bám theo quân địch và xông lên
đúng vào lúc quyết định nhất
. Mặc dù có thể bị phê phán về mặt tiểu tiết,
trong những nét chính, chiến thuật trong trận Trafalgar hoàn toàn phù hợp
với các nguyên lí chiến tranh, sự khẩn trương của hoàn cảnh cũng như kết
quả của trận đánh là những lời biện hộ cho sự táo bạo của trận đánh; nhưng
bài học lớn nhất là khả năng chuẩn bị, là năng lực hoạt động và thực thi, là
tư duy và sự sáng suốt của nhà cầm quân người Anh trong những tháng
trước đó, đấy chính là những bài học có tính chất chiến lược, và vì vậy vẫn
còn giá trị cho đến ngày nay.
Trong cả hai trường hợp vừa xét, các sự kiện đã kết thúc một cách tự
nhiên và dứt khoát có thể dẫn ra ở đây trường hợp thứ ba, không có kết quả
xác định nên câu hỏi: Làm gì? vẫn còn là đề tài gây tranh cãi. Trong cuộc
chiến tranh giành độc lập của Mỹ, năm 1779, Pháp và Tây Ban Nha đã tham
gia liên minh chống lại Anh. Hạm đội liên quân đã ba lần xuất hiện trên eo
biển Manche [tiếng Anh: English channel, từ đây sẽ gọi là eo biển Manche –
ND], một lần có đến 66 chiến thuyền, buộc hạm đội Anh, với số lượng ít
