lại cần, không phải là thêm quân trên các hòn đảo, mà là tiêu diệt hải quân
của địch, tiêu diệt lực lượng có thể được coi là bộ binh trong các chiến dịch
trên đất liền. Những hòn đảo này chỉ là những thành phố giàu có, chỉ cần
một đến hai thành phố hoặc vị trí được bố phòng vững chắc là đủ.
Có thể nói chắc chắn rằng, nguyên tắc định hướng hành động của
D’Estaing, ít nhất là cũng không hoàn toàn đúng, vì ông ta đã làm sai. Đối
với trường hợp ở Yorktown, nguyên tắc do Ramatuelle đưa ra không thể
biện minh được cho lí do hành động của De Grasse, mặc dù có vẻ nó là lí do
thực sự về hành động của ông ta. Điều có thể biện minh cho De Grasse là
kết quả phụ thuộc vào việc kiểm soát một cách chắc chắn mặt biển, chỉ trong
một thời gian ngắn, nhờ có lực lượng đông hơn, ông đã kiểm soát được nó.
Nếu lực lượng ngang nhau thì trách nhiệm quân nhân chắc chắn đã buộc ông
phải chiến đấu nhằm chặn đứng âm mưu mà vị đô đốc người Anh nhất định
sẽ thực hiện. Tiêu diệt một vài con tàu – công việc mà Ramatuelle coi
thường – tạo ra ưu thế dẫn đến kết quả tốt đẹp ở Yorktown. Theo nguyên tắc
chung, không nghi ngờ rằng, đó là mục tiêu xứng đáng hơn mục tiêu mà
người Pháp theo đuổi. Dĩ nhiên có những trường hợp ngoại lệ, đó là à những
nơi như Yorktown, khi lực lượng quân sự bị tấn công trực tiếp ở chỗ khác;
hay ở cảng Mahon, khi căn cứ đầy sức mạnh và rất đáng mong muốn được
đem ra đặt cược, mặc dù ở Mahon sự thận trọng quá mức không phải là
không đáng ngờ. Nếu Hawke hoặc Boscawen gặp tai hoạ như Byng thì họ sẽ
không đưa tàu đến Gibraltar để sửa chữa, đó là nói nếu vị đô đốc Pháp
không giáng cho họ hết đòn này đến đòn khác, làm cho khả năng tác chiến
của họ ngày một giảm đi.
Không nghi ngờ rằng trong mắt D’Estaing, Grenada là chiến thắng rất
có giá trị, vì đó là chiến thắng duy nhất của ông ta. Sau thất bại ở Delaware,
ở New York và ở Rhode Island, sau vụ bẽ mặt ở Santa Lucia, thật khó có thể
hiểu được niềm tin mà một số tác giả người Pháp đã dành cho ông ta. Là
người có tinh thần dũng cảm vô song và sức cuốn hút rất lớn, trong thời gian
giữ chức đô đốc, ông đã thực hiện được những chiến công nổi bật, đó là khi
