điều kiện vật chất, quy mô lãnh thổ và đặc điểm của người dân, còn có vai
trò mang ý nghĩa quyết định của nhà nước.
Vua Louis XIV, người trị vì nước Pháp từ năm 1661 đến năm 1715, đã
không đánh giá một cách chính xác vai trò của mối liên hệ hữu cơ giữa kinh
tế và hải quân. Ông mê tàu chiến, nhưng lại bỏ rơi ngành vận tải biển và
những ngành kinh tế biển khác; đồng thời, theo đuổi chính sách mở rộng
lãnh thổ trên đất liền. Kết quả là, vào cuối triều đại của ông, nước Pháp đã bị
Anh và Hà Lan gạt ra khỏi “cuộc chơi” trên mặt biển. Không có một hạm
đội lớn nào của ông ra khơi trong những năm chiến tranh liên miên đó.
Ngược lại, các triều đại của Hoàng gia Anh lại rất kiên trì với các mục tiêu
kinh tế biển và trở thành siêu cường số một thế giới trong hàng trăm năm,
với hệ thống thuộc địa trên khắp thế giới. Nhờ các đoàn tàu buôn đầy tham
vọng mà “mặt trời đã không bao giờ lặn trên đất nước Anh”.
Trong tác phẩm của mình, A.T. Mahan cũng đưa ra những phân tích
liên quan đến sự khác biệt về sức mạnh trên biển giữa các quốc gia tự do và
chuyên chế. Ông cho rằng, các thể chế tự do luôn có cách tiếp cận hiệu quả
nhất trong việc phát triển những tiềm lực kinh tế biển và hải quân quốc gia,
nơi các nhà buôn được tự do phát huy mọi năng lực thương mại của mình và
sau đó đóng góp trở lại cho ngân khố. Nước Anh là ví dụ điển hình của thể
chế tự do này.
Các thể chế chuyên chế cũng có thể đạt được sự phát triển rực rỡ đó,
nếu họ có các nhà lãnh đạo đủ thông minh và độc đoán, đủ sức ép nhân dân
của họ đi theo một lộ trình, vươn tới những mục tiêu mà các thể chế tự do
phải mất nhiều thời gian hơn mới đạt được. Tuy vậy, sức mạnh đó có duy trì
được trong suốt cuộc đời nhà độc tài hay sau khi nhà độc tài đó qua đời hay
không lại là chuyện khác. Bản thân vua Louis XIV cũng đã đạt được sức
mạnh đáng nể về hải quân một cách độc đoán và duy ý chí, dựa trên ngân
sách quốc gia chứ không phải hầu bao của những người đi biển. Kết quả là
lực lượng hải quân trông có vẻ hùng hậu đó lại chỉ là một gã khổng lồ chân
đất sét và nhanh chóng gục ngã trước thể chế tự do của nước Anh.
