người và khát vọng thiết lập một trật tự công bằng, một vương quốc của điều
thiện và sự thật - tất cả bọn họ do một quá trình biện chứng đầy định mệnh nào
đó đều biến thành những bạo chúa khát máu, những kẻ đàn áp, những đao phủ.
Và nhiệm vụ “cứu độ trần gian” được hiểu như thế, trên thực tế luôn luôn chi dẫn
đến cuộc đổ máu vô nghĩa và tàn nhẫn, khiến cho máu người chảy thành sông,
dẫn đến nô dịch và tình trạng hung hãn toàn thể, dẫn đến vương quốc của nghèo
đói và hạ nhục đầy bạo ngược đối với con người. Thế nhưng nguyên nhân chung
bên trong của cuộc biến đổi huyền bí đầy định mệnh ấy là ở chỗ nào?
Trước hết, bản chất của chính lầm lẫn nằm ngay ở ý đồ “cứu độ trần gian”
bằng các biện pháp lề luật, tức là bằng việc thiết lập một trật tự lý tưởng nào đó,
khả dĩ thực hiện được bằng cưỡng bức. Đáng chú ý là tất cả các nhà không tường
Kitô giáo - taborit, anabaptist, phái thanh khiết hiếu chiến - trên thực tế đều đã
thay thế cách hiểu Kitô giáo Tân Ước về sự thật bằng tôn giáo lề luật theo cựu
ước, bằng lý tưởng thần học cựu ước. Vì vậy tất cả bọn họ đều kêu gọi chiến
tranh không thương xót chống lại “bọn Amalekites và bọn Philistins”, tiêu diệt
bọn vô đạo, tất cả bọn họ đều buộc phải tuyên cáo việc đồng cảm với kẻ thù là
thái độ không vâng theo ý chí nghiêm khắc của Thượng Đế, nên không thể dung
thứ được (mọi người đều biết là những người taborit kết thúc bằng việc công khai
từ bỏ Kitô giáo và nhập đạo tôn giáo cựu ước). Tất cả các nhà không tường đều
chuyển sang lề luật, chuyển sang các biện pháp nhà nước, hay tốt nhất cũng là
chuyển chức năng cứu độ sang cưỡng bức đạo đức, nhưng việc này theo thực
chất lại chỉ có các sức manh tự do của ân phúc Thượng Đế mới đủ khả năng thực
hiện được. Vì vậy chúng ta có thể nói thẳng thừng rằng, tính tiêu vong của lầm
lẫn không tường quy về việc họ dựa vào lề luật - là khởi nguyên mà theo thực
chất chỉ có nhiệm vụ bảo vệ cõi trần gian, ngăn chặn cái ác tác động lên nó, - ở
đây lại đặt cho nó nhiệm vụ bất khả thi, mâu thuẫn với bản chất và chức năng
đích thực của nó, ấy là nhiệm vụ cứu độ cõi trần gian trong thực chất. Vì rằng lề
luật theo thực chất không kham nổi nhiệm vụ này, nên buộc phải - trong mưu
toan vô vọng cố thực hiện nhiệm vụ ấy - căng sức mạnh lề luật đến vô hạn, dùng
đến những hình thức lề luật bạo ngược chuyên chế tàn nhẫn để chuẩn mực hóa
mọi khía canh của đời sống con người. Thế nhưng giải thích này tuy đúng đắn,
nhưng dù sao vẫn không đủ khai mở cho chúng ta mội tương quan đang tìm kiếm
trong toàn bộ sự đầy đủ cụ thể của nó.
Giải thích mối tương quan này dễ dàng hơn cả khi dựa trên một ví dụ điển
hình cụ thể. Ở nước Nga thế kỷ XIX Belinsky là mẫu mực kinh điển và là nguyên
mẫu nhà cách mạng Nga tương lai (mà cũng chính là mẫu mực điển hình của
