người theo chủ nghĩa không tưởng). Lập trường xuất phát của Belinsky là khẳng
định giá trị tuyệt đối của mỗi con người cá nhân (đối nghịch với phiếm thần luận
của Hegel hi sinh số phận của con người cá nhân nhân danh giá trị phát triển
chung của thế giới) và đòi hỏi ở hiện hữu thế gian những điều kiện đảm bảo cho
mỗi con người cá nhân một tồn tại hạnh phúc, có ý nghĩa, có phẩm giá. Đòi hỏi
ấy - như sau này thể hiện ở trong phát ngôn nổi tiếng của [nhân vật] Ivan
Karamazov ở Dostoevsky - có tính cách của một cuộc nổi loạn chống lại thế
gian, vạch trần dối trá ngự trị ở đó, thừa nhận phúc lợi của mỗi con người cá
nhân riêng rẽ có giá trị lớn hơn so với số phận của toàn bộ sự phát triển chung
của thế gian. Tương tự như Ivan Karamazov (mẫu người được Dostoevsky mô tả
rất có thể là phỏng theo khuôn mẫu Belinsky), Belinsky sẵn sàng quả quyết rằng
toàn bộ tiến bộ của thế gian không đáng bằng một giọt nước mắt của đứa bé vô
tội đang bị hành hạ. Trong định hướng này rõ ràng bộc lộ ra motif Kitô giáo.
Nhưng ngay lập tức ở đây bắt đầu cuộc trượt ngã đầy định mệnh rơi vào lầm lẫn
tiêu vong. Quả quyết rằng chế độ duy nhất đảm bảo phúc lợi cho mỗi cá nhân là
chủ nghĩa xã hội, hay như Belinsky thể hiện, “tính xã hội”, ông ta thét lên với thái
độ cuồng tín hung dữ kiểu Jacobin: “Nếu để cho tính xã hội chiến thắng mà phải
cần đến hàng ngàn cái đầu - tôi sẽ đòi hỏi hàng ngàn cái đầu”. Như vậy con
người lo lắng cho số phận của mỗi con người cá nhân và buộc tội trật tự thế gian
vì rằng tiến bộ của nó được thực hiện dựa trên tiêu vong của những đòi sống con
người cụ thể, [con người đó] đi theo mạch tư duy của mình lại buộc phải thừa
nhận tính tất yếu của việc sát nhân - mà xét theo chủ quan thậm chí cả những
người vô tội - để cho chiến thắng của một trật tự hợp lí và công bằng.
Cũng chính mạch tư duy đầy nghịch lí ấy sau ba phần tư thế kỷ lại được lặp
lại trong một hình thức tác động tập thể và ở một quy mô hoành tráng bởi chủ
nghĩa xã hội kiểu Nga, như nó được thể hiện trong cuộc cách mạng cộng sản
Bolshevik. Nhưng ở đây bộc lộ ra rằng việc thực hiện sự thật tuyệt đối trên thực
tế - trong hình thức chủ nghĩa cộng sàn - đòi hỏi không phải hàng ngàn, mà là rất
nhiều triệu “đầu người”. Và cũng xuất phát từ cùng một kiểu suy luận như
Belinsky, người ta không hề thấy lương tâm cắn dứt đã hi sinh nhiều triệu cuộc
sống con người ấy. Thế nhưng trên thực tế cuộc sống, cuộc thí nghiệm này đã
chứng tỏ rằng lễ hiến tế vô số sinh mạng con người hóa ra là vô ích - không dẫn
đến thực hiện cái mục đích xán lạn đầy mong ước để cho hiến tế ấy được biện
minh. Cuộc tra tấn đẫm máu những sinh mệnh con người - gây tàn tật và cưỡng
bức cuộc sống cụ thể nhân danh thực hiện sự thật tuyệt đối trên thế gian - vẫn
đang tiếp tục không có hồi kết và không đưa đến mục đích mong muốn. Nhưng
