nhiệm, là thứ gì đó đại loại như một gia đình lớn của con người mà chúng ta cũng
phải có trách nhiệm về đời sống và trật tự của nó, giống như về đời sống và trật
tự gia đình nhỏ của chúng ta trong ý nghĩa hẹp và chính xác của khái niệm ấy.
Liên quan đến những suy tưởng hiện nay của chúng ta, mối tương quan này từ
một phương diện khác, còn có thể được giải thích chính xác hơn so với con
đường được vạch ra, để hiểu được mối quan hệ giữa hai loại hoàn thiện đạo đức
của đời sống.
Khác biệt giữa chúng, như chúng ta đã thấy, một mặt được xác định bởi
khác biệt giữa phạm vi tình hạng bên trong của các linh hồn và các mối quan hệ
cá nhân giữa các con người dẫn xuất ra từ đó trong toàn bộ tính cụ thể của chúng,
- và phạm vi các trật tự chung, chuẩn mực hóa đời sống, [phạm vi] các điều kiện
chung bên ngoài của nó. Bây giờ chúng ta cần phải bổ sung cho ý tưởng ấy bằng
việc làm sáng tỏ mối tương quan với phương diện khác của sự việc. Hai lĩnh vực
này dù sao cũng có mối liên kết bên trong giữa chúng với nhau. Mối liên kết ấy
tạo thành cái lớp đời sống có thể gọi là lĩnh vực tập quán, sinh hoạt, các thói
quen đạo đức. Ví dụ như giữa phạm vi cuộc sống eros cá nhân của con người,
trình độ đạo đức cá nhân ứng xử của anh ta trong lĩnh vực này, và phạm vi luật
pháp chung hay là trật tự tác động chuẩn mực hóa các quan hệ giữa các giới tính,
[giữa hai thứ đó] trong tư cách khâu nói, có lĩnh vực đạo đức, các thói quen đạo
đức, các khái niệm và các đánh giá đạo đức thống trị trong quan hệ với đời sống
eros. Giữa mối quan hệ cá nhân của con người đối với nhu cầu vật chất của người
gần, cường độ chú ý đối với chuyện này, mức độ hào phóng và từ tâm hữu hiệu
từ một phía, và luật pháp xã hội quy định mang tính cưỡng bức đối với trật tự
chung của các mối quan hệ giữa những người giàu và người nghèo từ phía khác,
[giữa hai thứ đó] trong tư cách khâu trung gian có phạm vi, ví dụ như, các tập
quán hiếu khách, dư luận xã hội về các quy tắc và thói quen từ thiện được chấp
nhận, các tập quán chung nhất định ngự trị trong dân chúng về cởi mở, dịu dàng,
thương xót hay ngược lại, tính lạnh lùng, khép kín, vô cảm v.v. Khâu trung gian
giữa hai lĩnh vực kể trên cũng là tập hợp các nỗ lực tự nguyện tập thể và có tổ
chức nhằm trợ giúp cho những người bị thiếu thốn, được thực hiện bởi các hội từ
thiện thuộc giáo hội hay thế tục (trong ý nghĩa rộng rãi nhất của từ ngữ, bao gồm
cả mọi việc cải thiện các điều kiện xã hội của cuộc sống). Thông qua phương tiện
phạm vi trung gian này, trật tự pháp luật chung, hay việc lập pháp chuẩn mực hóa
chế độ chung cho đời sống tập thể của con người, xét cho cùng là biểu hiện và
sản phẩm đời sống tinh thần cá nhân của các thành viên xã hội, mức độ hoàn
thiện hay chưa hoàn thiện đạo đức của họ.
