Thượng Đế chỉ là một khía cạnh khác của tính tối cao tuyệt đối của Vật thiêng
liêng trước ý chí của chúng ta, hiển nhiên trực tiếp trong trải nghiệm tôn giáo.
Thượng Đế toàn năng không phải trong ý nghĩa Người là một sức mạnh vật thể
thô bạo, vô giới hạn nào đó, từ bên ngoài và ngay lập tức trấn áp mọi thứ khác,
hoặc là một bạo chúa mạnh mẽ toàn năng nào đó mà trước sức mạnh kinh khủng,
vô bờ bến của ông ta, mọi thứ ngay lập tức đều phải chịu tan biến thành tro bụi, -
Người mạnh mẽ toàn năng bằng sức mạnh cuốn hút không cưỡng nổi mà Người
lôi cuốn trái tim con người và từ bên trong chinh phục nó bằng uy tín và tính
thuyết phục tuyệt đối của mình. Khi Luther ý thức được tính tất yếu đạo đức và
tôn giáo của cuộc đấu tranh chống các lạm dụng quyền lực của giáo hội và ý thức
được sứ mệnh của mình trong cuộc đấu tranh ấy, rồi ném ra lời thách thức với
toàn bộ quyền lực thế gian: “Tôi đứng ở đây - và tôi khống thể làm khác được!” -
ông đã cho một cách diễn đạt kinh điển tính hiển nhiên về sức mạnh toàn năng
của Thượng Đế đối với trải nghiệm tôn giáo theo ý nghĩa này. Tất cả những
người sùng đạo đón nhận cái chết và sự hành hạ để thừa hành ý chí Thượng Đế,
sự thật của Thượng Đế, - khởi đầu không chỉ từ những vị thánh Kitô giáo, mà
ngay từ hình tượng cổ đại Antigone trong [tác phẩm của] Sophocle, - thực chất là
những chứng nhân sống về sức mạnh toàn năng của Thượng Đế mà họ cảm nhận
được trong nội tâm. Trong triết học mới Kant đã diễn đạt trải nghiệm ấy nơi học
thuyết về sức mạnh lí tưởng tất thắng của định luật đạo đức vô điều kiện - “mệnh
lệnh nhất quyết”.
Như thế trải nghiệm tôn giáo, mang tính hiển nhiên trong bản thân mình, đi
đến ý thức về sức mạnh toàn năng lí tưởng nội tại của ý chí Thượng Đế toàn
thiện, bất chấp tình trạng thống trị của cái ác và vô nghĩa của cuộc đời. Cũng
hoàn toàn như vậy, như cách hiểu thuyết ngộ đạo-lưỡng diện về cuộc đời đã được
ta xem xét, bất chấp toàn bộ trải nghiệm cuộc sống thường nghiệm vẫn tin vào
vật thiêng liêng, tức là tin vào tính hiện thực của vật thiêng liêng, - chỉ có điều
vẫn xác nhận tình trạng bắt lực của nó trên trần gian, - một trải nghiệm tôn giáo
đầy đủ và sâu sắc hơn chứa đựng ý thức về sự hùng mạnh tuyệt đối của vật thiêng
liêng ấy, cũng vẫn bất chấp sức mạnh hữu hạn về mặt thường nghiệm của nó.
Một trải nghiệm trực tiếp nào đó cho thấy Vật thiêng liêng ấy là sức mạnh toàn
thắng không gì cản nổi, tức là tính tối cao của nó hàm nghĩa một sức mạnh toàn
năng nội tại của nó, cũng đồng thuộc về thành phần của trải nghiệm tôn giáo, tức
là cảm nhận tính hiện thực của Vật thiêng liêng. Trải nghiệm này thật trực tiếp,
thật hiển nhiên tự thân đối với “trái tim” của chúng ta, đến nỗi nó không thể bị
dao động bởi bất cứ “thực tại” nào, chân lí nào của cấp bậc thường nghiệm. Cứ
