Anh ta hình như đã trải đủ mọi nghề rồi. Anh ta đã làm việc ở ngành hoả
xa, rồi làm quản gia, rồi làm giám đốc công xưởng. Anh ta nói đủ mọi
chuyện vô bổ và dùng danh từ khoa học không đúng chỗ.
Trái lại, người thứ ba, là pháo thủ, khiến Katavaxov rất có thiện cảm. Đó là
một người trầm tĩnh và kín đáo; ông tỏ vẻ nhún nhường trước sự thông thái
của vị sĩ quan cùng gương hi sinh anh hùng của gã thương nhân và không
nói gì về mình cả. Khi Katavaxov hỏi cái gì thúc đẩy ông ta đi Xerbi, ông
chỉ khiêm tốn trả lời:
- Tôi chỉ làm như mọi người khác thôi. Cũng cần giúp đỡ người Xerbi một
tay. Tội nghiệp họ!
- Họ thiếu nhất là những pháo thủ như ông, - Katavaxov nói.
- Ồ, tôi trước phục vụ trong pháp binh cũng không lâu đâu, có lẽ họ sẽ điều
động tôi sang bộ binh hoặc kị binh.
- Tại sao lại thế, khi mà họ đang cần trước hết là pháo thủ? Katavaxov nói,
ngỡ là với tuổi tác đó, ông ta hẳn ở cấp quân hàm cao.
- Vì tôi trước không ở pháo binh lâu, mới chỉ là chuẩn uý, - ông ta nói và
cắt nghĩa tại sao mình thi trượt.
Tất cả những cái đó họp lại thành một ấn tượng xấu đối với Katavaxov và
khi những tình nguyện quân xuống uống nước ở ga sau, ông cảm thấy cần
trao đổi tâm sự với một người nào đó. Một ông già bé nhỏ mặc áo bành tô
nhà binh cùng ngồi toa đó: ông ta cũng đã nghe chuyện. Khi chỉ còn lại hai
người, Katavaxov quay lại phía ông già:
- Hoàn cảnh những người ra đi này thật nhiều màu nhiều vẻ, ông nói bâng
quơ ý kiến mình để khêu gợi ông già bé nhỏ phát biểu.
Ông già là sĩ quan, ông đã từng tham dự hai chiến dịch. Ông đã hiểu thế
nào là người lính và căn cứ vào dáng điệu cùng lời nói của những người
kia, vào cách họ tìm nguồn dũng cảm trong hũ rượu đi đường, ông coi họ là
bọn lính tồi. Hơn nữa, ông sống ở tỉnh lẻ; ông đã toan kể chuyện trong cái
thành phố nhỏ của ông, có một người lính nghỉ dài hạn, nghiện rượu và ăn
cắp, không ai muốn thuê mướn, đã ra đi làm tình nguyện quân. Nhưng, vốn
từng trải, ông biết trong tình hình tâm lí hiện nay, phát biểu ngược lại ý
kiến chung, nhất là lại chỉ trích tình nguyện quân, là điều nguy hiểm, nên