ANNA KARENINA - Trang 35

Để làm nổi bật các tính cách nhân vật có nhiều khía cạnh một cách khách
quan, nhà văn thường dùng phép so sánh và đối chiếu.
Ông không vạch thẳng thói xấu Vronxki mà đem vị hoàng thân nước ngoài
ra đối chiếu để chỉ rõ thói xấu đó. ở nhiều chỗ khác, phép so sánh còn kín
đáo hơn. Tính vui vẻ yêu đời của Kitti khác hẳn vẻ cằn cỗi buồn chán của
Varenca. Trái ngược với Levin là cả một loạt người đủ màu vẻ: nào
Oblonxki thèm hưởng lạc, rồi Pet rixki thích bừa bãi và bao người khác
nữa, những kẻ sống trụy lạc ở thành phố, tất cả họp lại thành cái nền trên
đó nổi bật phẩm chất đạo đức của Levin với lối sống lành mạnh, giản dị ở
thôn quê.
Khi xây dựng nhân vật, ngòi bút thành thạo Tolxtoi biết chú ý tới những
hình dáng bề ngoài, với nét thể xác cụ thể, cố định và cả vẻ tinh thần trừu
tượng, thoáng qua. Các chi tiết hình dáng bề ngoài không những giúp ta
hình dung từng người từng người một, không hề lẫn lộn, mà còn thể hiện
hoàn cảnh sống, tính nết, tư tưởng, tình cảm với cả chặng đường diễn biến
bên trong nhân vật. Cặp mắt màu xám và sáng long lanh, hơi u tối dưới
hàng mi dày của Anna, đôi tai "sao mà lại to đến thế kia" của Carenin và
thói quen bẻ khục ngón tay của ông, cái trán bắt đầu hói của Vronxki... mỗi
chi tiết đều gắn liền với nhân vật, cắt nghĩa tính cách nhân vật, đồng thời có
giá trị riêng thể hiện tình cảm, thái độ của người có quan hệ với nhân vật
đó. Con mắt nhận xét chăm chú và sắc sảo của nhà văn nhìn bao quát và
thấu suốt mọi sự vật, từ việc lớn mà đôi mắt bình thường không hiểu nổi
đến cái vụn vặt một người lơ đễnh thường bỏ qua; tất cả cái đó giúp nhà
văn "trình bày" tâm hồn con người với mọi vẻ sâu sắc, cụ thể và bất ngờ
nhất, bằng chất liệu nóng hổi lấy ngay từ cuộc sống thực.
Tuỳ theo cốt truyện dần dần mở ra, nhà văn lần lượt giới thiệu cuộc đời đã
qua của nhân vật, như các đoạn phim phục hiện; ông cũng thường tả sự
phản ứng của người nọ với người kia khi cọ xát nhau.
Nhưng đặc điểm nổi bật và xuất sắc nhất của Tolxtoi trong việc xây dựng
nhân vật là miêu tả tâm lý. Ông nghiên cứu rất kỹ và nắm chắc mọi quy
luật phát triển tâm lý. Một tư tưởng tình cảm của nhân vật bất ngờ nảy ra từ
ấn tượng hoặc sự việc cụ thể nào đó được nhà văn dẫn dắt, gắn liền với kỷ