theo lối châu Âu, mà không hề đếm xỉa đến tính chất của những con người
làm việc cho chúng ta. Ta hãy thử xét lao động lực không phải là một lực
lượng lý tưởng, mà là người nông dân nga với bản năng của họ và ta hãy
cải tiến cơ sở kinh doanh theo nguyên tắc đó. Đáng lẽ mình phải nói là: ông
hãy tưởng tượng việc sản xuất của ông phát triển như của ông già nọ; ông
sẽ tìm cách làm cho thợ quan tâm đến năng suất lao động và làm cho họ
tiếp thu một số cải cách; do đó, không làm kiệt màu mỡ ruộng đất, ông
cũng sẽ thu hoạch được gấp đôi gấp ba so với trước kia. Ông hãy chia đôi
số thu hoạch, dành một nửa cho nông dân: cả hai bên đều có lợi.
Muốn được như vậy, phải hạ thấp mức kinh doanh và làm cho thợ hào hứng
muốn thành công. Cách thực hiện ra sao, đó chỉ là vấn đề chi tiết: nhưng
chắc chắn có thể làm được".
ý nghĩ đó làm cho Levin rất xúc động. Chàng không ngủ suốt nửa đêm, suy
nghĩ về cách thực hiện kế hoạch. Trước đó chàng chưa tính chuyện ra về
ngay ngày mai, nhưng bây giờ chàng quyết định sẽ lên đường từ sáng sớm.
Hơn nữa cô em vợ bạn với cái áo hở ngực đã gợi cho chàng một cảm giác
gần như hổ thẹn và hối hận, tựa hồ chàng đã phạm một hành động xấu xa.
Và nhất là chàng phải về ngay không trì hoãn để trình bày dự định mới cho
đám mugich biết trước vụ gieo hạt mùa thu và đặt toàn bộ hệ thống sản
xuất của chàng trên những cơ sở mới.
-------------------
(1) Herman Schulze Delitzsche (1808 - 1883), chính khách Đức.
(2) Ferdinand Lassalle (1825 - 1864), một trong những người sáng lập ra
chủ nghĩa xã hội Đức.
(3) Mulhouse, một tỉnh ở Pháp.
