không năm nào ông thiếu vắng cuộc hành hương khó hiểu ấy. Nhưng cái
ngày ấy, ngày 15 tháng tư, ngày kỉ niệm cuộc bắt giữ...
Thầy Vanlandier không cười nữa, tự thầy cũng bối rối về câu chuyện thầy kể
cho chúng tôi.
Sau một lát ngẫm nghĩ, Lupin hỏi:
- Thế từ khi Charles chết ?
Người công chứng viên lại nói với vẻ trịnh trọng:
- Từ thời ấy đã đến một trăm năm, những người thừa kế của Charles và của
Pauline d'Ernemont tiếp tục cuộc hành hương 15 tháng tư. Những năm đầu,
nhiều cuộc đào bới, khai quật tỉ mỉ đã được thực hiện. Không một tấc vườn
nào, người ta không dò xét tìm kiếm. Không một hòn đất nào không được lật
lên. Bây giờ thì đã hết. Vừa mới tìm kiếm xong, dù không có nguyên cớ gì,
thỉnh thoảng người ta vẫn nhấc một tảng đá lên hay người ta thăm dò đáy
giếng. Không thì người ta ngồi trên những bậc tam cấp của đỉnh tròn như
anh chàng điên rồ, đáng thương và người ta chờ đợi. Và ông xem, đấy là nỗi
buồn của số phận họ. Từ một trăm năm nay tất cả bọn họ nối tiếp nhau, đời
cha rồi đến đời con, tất thảy, họ đều thất bại. Mà rồi như thế nào nhỉ ?... Sức
mạnh của hy vọng. Họ không còn can đảm, không còn sáng kiến. Họ chờ
đợi. Họ chờ ngày 15 tháng tư đến, họ chờ một phép lạ xảy ra. Cuộc sống, rồi
kiếp khốn cùng lại chiến thắng họ. Các bậc tiền nhiệm của tôi và tôi, dần
dần chúng tôi bán đi trước tiên là ngôi nhà, để xây lên một ngôi nhà mới ở
nơi khác có lợi hơn. Rồi đến những mảnh nhỏ của căn vườn rồi đến những
mảnh khác, nhưng cái góc ấy, họ thà chết hơn là chuyển nhượng. Duy nhất
việc đó là mọi người nhất trí như Louise d'Ernemont người trực tiếp thừa kế
của Pauline, như những người ăn xin, những người thợ, người hầu phòng,
người nghệ sĩ nhào lộn của rạp xiếc v.v...; họ đại diện cho chàng Charles
khốn khổ ấy.
Lại một sự im lặng mới. Lupin nói:
- Ý kiến của thầy như thế nào, thầy Valandier ?
