tin của cô ta vào giá trị của giáo dục phải tỏ ra mãnh liệt hơn, vì cô ta phải
tin vào bản thân nền giáo dục. Và nếu chúng ta ngẫm nghĩ xa hơn rằng
chính thứ nghề nghiệp mở ra với họ - hôn nhân - đã được duy trì để không
cần tới học vấn và thật sự có cái bản chất khiến học vấn không được điều
chỉnh cho phù hợp để những người phụ nữ có thể thực hành nó, vậy không
có gì phải ngạc nhiên khi phát hiện ra rằng cô ta đã từ bỏ bất kỳ ước muốn
hay nỗ lực nào để được đào tạo học vấn, nhưng tự mãn nguyện với việc
cung cấp học vấn cho các anh em trai của cô ta; với đại đa số những phụ nữ,
những kẻ vô danh, những kẻ nghèo khổ: bằng cách cắt giảm các chi tiêu
trong nhà; với thiểu số những phụ nữ, những kẻ có tước vị, những kẻ giàu
có: bằng cách thành lập trường đại học hoặc trợ cấp học phí cho những
người đàn ông. Họ đã thật sự làm điều này. Nhưng niềm khao khát đối với
học vấn có tính chất bẩm sinh trong bản chất con người đến mức bạn sẽ
phát hiện ra, nếu bạn tham khảo tiểu sử, rằng niềm khao khát đó cũng tồn
tại trong số những người phụ nữ, bất chấp mọi ngăn trở mà truyền thống, sự
nghèo khó và sự nhạo báng có thể đặt ra trên con đường của nó. Để chứng
minh điều này, chúng ta hãy kiểm chứng một cuộc đời duy nhất - cuộc đời
của Mary Astell.
[XXI]
Người ta không biết gì nhiều về bà, nhưng đủ để chỉ
ra rằng gần 250 năm trước niềm khao khát ngoan cố và có lẽ phi tín ngưỡng
này đã hiện hữu trong bà; bà đã thật sự đề nghị thành lập một trường cao
đẳng cho phụ nữ. Điều cũng đáng chú ý không kém là Công chúa Anne đã
sẵn sàng tặng cho bà 10.000 bảng - một khoản tiền rất lớn vào thời bấy giờ,
và, thật sự, ngay cả hiện nay, đối với bất kỳ người phụ nữ nào, để tùy nghi
sử dụng - để thanh toán các khoản chi phí. Và rồi - lúc này chúng ta gặp
một thực tế cực kỳ đáng chú ý, cả về mặt lịch sử và về mặt tâm lý học: Giáo
hội đã can thiệp. Giám mục Burnet có ý kiến rằng giáo dục những người chị
em của những người đàn ông trí thức sẽ là sự cổ vũ cho nhánh giáo phái đi
chệch đường lối của niềm tin Ky-tô giáo, nghĩa là nhánh Công giáo La Mã.
Số tiền đó được chi cho chuyện khác; ngôi trường không bao giờ được
thành lập.
Nhưng các thực tế này, như các thực tế thường vẫn vậy, chứng tỏ là có
tính chất hai mặt; vì dù chúng xác lập giá trị của giáo dục, chúng cũng
chứng minh rằng giáo dục không hề là một giá trị tích cực chút nào; nó
không tốt trong tất cả mọi hoàn cảnh, và không tốt cho tất cả mọi người; nó
chỉ tốt đối với một số người và đối với một số mục đích. Nó tốt nếu nó sản
sinh ra một niềm tin vào Giáo hội Anh; xấu nếu nó sản sinh ra một niềm tin
