ông trí thức, quý ông này, kẻ mà tất cả chúng ta đều kính trọng, bảo rằng
chiến tranh sắp nổ ra; ông ta bảo rằng bằng cách bảo vệ văn hóa và tự do trí
tuệ chúng ta có thể giúp ông ta ngăn chận chiến tranh. Do vậy, chúng tôi
cầu khẩn quý vị, những kẻ kiếm sống bằng nghề đọc và viết…” Nhưng tới
đây ngôn từ trên môi chúng tôi trở nên ấp úng, và lời thỉnh nguyện tan ra
thành ba dấu chấm một lần nữa vì những thực tế - vì những thực tế trong
các quyển sách, những thực tế trong những tiểu sử, những thực tế khiến
việc tiếp tục trở nên khó khăn, có lẽ là bất khả.
Vậy những thực tế đó là gì? Một lần nữa chúng ta phải ngắt ngang lời
thỉnh nguyện của mình để kiểm tra chúng. Và không có gì khó khăn trong
việc phát hiện chúng. Chẳng hạn, trước mặt chúng ta đây là một tư liệu, một
công trình xác thực nhất và thật sự linh động, tiểu sử tự thuật của bà
Oliphant, chứa đầy những thực tế. Bà là con gái của một người đàn ông trí
thức, kiếm sống bằng nghề đọc và viết. Bà viết đủ loại sách. Vô số tiểu
thuyết, tiểu sử, lịch sử, sách chỉ nam về Florence và Rome, bài điểm sách,
bài báo đã xuất hiện từ ngòi bút của bà. Với các thu nhập đó bà kiếm sống
và nuôi dạy con cái. Nhưng bà đã bảo vệ văn hóa và tự do trí tuệ tới mức
nào? Ông có thể phán xét điều đó bằng cách đọc trước tiên là vài cuốn tiểu
thuyết của bà; Chẳng hạn Con gái của ngài Công tước, Diana Trelawny,
Harry Joscelyn; tiếp tục với cuộc đời của Sheridan và Cervantes; rồi tới
Những nhà sáng tạo ở Florence và Rome; kết thúc bằng cách đắm mình vào
vô số bài báo, điểm sách, các phác thảo loại này loại khác đã nhạt màu mực
mà bà cống hiến cho những tờ báo văn học. Khi đã xong việc, ông hãy kiểm
tra tâm trạng của chính ông, và tự hỏi ông việc đọc có dẫn ông tới chỗ tôn
trọng một nền văn hóa và tự do trí tuệ bất vụ lợi hay không. Phải chăng trái
lại nó khiến tâm trí ông mờ mịt và trí tưởng tượng của ông trở nên ảm đạm,
và dẫn ông tới chỗ xót xa cho thực tế rằng bà Oliphant đã bán óc não của
mình, chính bộ não đáng ngưỡng mộ của bà, đánh đĩ văn hóa của bà và biến
tự do trí tuệ của bà thành nô lệ để bà có thể kiếm sống và nuôi dạy các con?
(VII)
Chắc chắn, khi xét tới tổn hại mà cảnh nghèo nàn gây ra cho tâm trí và
cơ thể, sự cần thiết đặt ra cho những người có con cái để thấy chúng có đủ
cơm no áo ấm, được chăm nom và giáo dục, chúng ta phải hoan hô sự chọn
lựa của bà và ngưỡng mộ lòng can đảm của bà. Nhưng nếu chúng ta hoan
hô sự chọn lựa và ngưỡng mộ lòng can đảm của những kẻ thực hiện điều bà
đã thực hiện, chúng ta có thể vất bỏ nỗi phiền toái của việc đưa ra cho họ
lời thỉnh nguyện, bởi họ sẽ không có nhiều khả năng bảo vệ nền văn hóa và
sự tự do trí tuệ bất vụ lợi hơn bà. Yêu cầu họ ký vào tuyên ngôn của ông
