cuộc hoan lạc… để rồi lại về một mình đối diện với chính mình, cô
đơn, trống rỗng, trong một gian buồng trọ tồi tàn. Ba người bạn gắn
bó với nhau hết mình đương đầu với cuộc sống, trong khi thực ra họ
cũng không hiểu sống để làm gì. Mối tình của Pat và Robby đã cho
cuộc sống ấy chút ý nghĩa. Họ thấy mình cần thiết cho mối tình ấy,
cho cô gái bất hạnh ấy, họ quên mình đến cảm động giúp cô gái
chống lại bệnh tật. Nhưng đó chỉ là cuộc chống chọi tuyệt vọng của
ba nạn nhân trực tiếp của chiến tranh hòng cứu cô gái là nạn nhân
gián tiếp của chiến tranh; lớn lên trong những năm chiến tranh đói
kém. Pat đã mắc chứng lao phổi, căn bệnh vô phương cứu chữa thời
bấy giờ. Ba thanh niên lành mạnh bị xô đẩy vào cuộc chiến, bị biến
thành những kẻ đồng lõa, để rồi sau đó bị quẳng sống vạ vật giữa
cái xã hội hỗn mang thời hậu chiến. Với họ, chỉ có mất mát: Lenz
mất mạng vì một bọn phát xít choai choai, Koster phải bán xưởng,
bán chiếc xe mà anh yêu quý hơn chính cánh tay mình, Robby mất
người yêu, cũng là mất cái mắt xích cuối cùng gắn anh với cuộc
đời… Ai là kẻ có tội trước cuộc đời bỏ đi của họ? Cuộc chiến tranh
phát xít.
“Ba người bạn” vẽ lên đầy đủ cuộc sống cơ cực của tầng lớp
nghèo hèn nhất trong xã hội, những con người bị coi là hạng “cặn
bã” phải chịu hậu quả ghê gớm của chiến tranh, để một nhóm kẻ
cầm quyền hưởng lợi nhuận chiến tranh. Có lẽ không ai có thể cảm
thông với đám cựu chiến binh hơn là các cô gái điếm và ngược lại.
Họ đều là những người trẻ tuổi, nuôi những mơ ước bình dị, nhưng
chiến tranh đã không cho họ cái cơ hội làm một con người bình
thường. Nạn đói, nạn thất nghiệp, sự bỏ mạng của người chồng nơi
chiến địa đã đẩy những người phụ nữ suốt đời chỉ mơ làm vợ làm
mẹ ấy phải lao vào con đường bán trôn nuôi miệng. Remarque đã
viết về họ, những nạn nhân đáng thương chứ không đáng trách ấy,
với một ngòi bút đầy nhân đạo, vị tha. Dưới ngòi bút của tác giả,
những nhân vật “cặn bã” này, những chàng trai cô gái bất hạnh “bỏ
