Tôi thần người, ngồi lên cũng nhìn được vẫn ở đấy cái cối đã lâu đời đã
thủng chôn như hòn gạch bot lăn lóc, chỉ đến mua để đập lúa. Đơm chạy
thoắt đến bên cối. Đơm bê cái cối nghiêng lên rồi cứ thế Đơm vần cối ra
ngõ. Cái cối đá thủng lăn như bánh xe. Không biết làm thế nào rồi Đơm
vần được cái cối đá từ bên Chuôm về thôn Am. Vào đến sân, hai tay Đơm
nâng hẳn cối lên, đẩy vào giữa nhà. Rồi Đơm lại chạy biến đi. Nhưng Đơm
không trở lại chỗ tôi. Đơm lại nhớ ở đâu có cái gì. Mấy hôm ấy ai cũng bận
bịu hớt hải đi tìm kiếm vơ vét.
Người mẹ tàn tật vẫn chầu hẫu trong xó luồn cuối vách. Có lúc nghiêng đầu
như nghe được tiếng chân, tiếng cái cối lăn thình thịch. Hai con mắt cùi
nhãn ngước ra. Người đàn bà như con cóc ngồi gầm giường. Con cóc lúc
trở trời kèn kẹt nghiến răng. Người này chỉ là cái bóng con cóc. Nhưng
hôm này bỗng nhiên như biết nghe ngóng. Hai bàn tay chống lên hai miếng
gõ, người ấy bò ra chỗ sang sáng trước cửa, lại lần đến bên cái coi thủng.
Ban tay vêu vao khô đét, đen như đất, rờ lên lỗ hổng miệng cái cối.
Ôi con người đến lúc tỉnh lại. Bao nhiêu lâu nay mọi cái trong lều này
người đàn bà ấy có tỏ tường như mọi người ta hay không, chẳng ai có thể
rõ được. Cái cối đá, cái cối đá, có bé qùe đã trèo leo từ tấm bé. Ngay xưa,
buổi chiều, cơm nước xong ngày nào chả được chị được em ôm ra ngồi thọt
đít vào cái hũm đã thủng. Còn bé cởi truồng tồng ngồng, mẹ đem ra tắm ao
rồi cõng lên đặt xuống cái lỗ cối đá. Như thằng phỗng, như con tò he ai đặt
đâu thì ở đây. Hai con mắt đục mờ, hai đầu gối, cái khoeo teo lại như cái
sống tàu lá chuối héo. Không biết gì, nhưng cái ngày xưa của con người thì
như tranh đám cưới chuột, tranh con lợn tết dán lên cột, nhớ mãi. Ơ là vậy,
con bé bộ xương ngồi giữa chiếc cối đá thủng trông ra hàng cây cau như
những chân còn sếu gió đánh lắc lư. Ngoài kia, mặt nước ao bèo cái xanh
om chốc chốc từng đàn cá trắm ăn lên quẫy ùm ùm tưởng như người ngã
xuống ao. Chiều chiều, tiếng người ta gọi nhau lao xao bên đường làng, rồi
