Dạo đó là mùa xuân đầu tiên chàng sống ngoài mặt trận. Bộ tham mưu của
đơn vị mà chàng được điều tới, đóng trên núi Karpat, trong một lòng chảo
có con đường dẫn xuống phía thung lũng thuộc Hungary, do đơn vị đó án
ngữ.
Ở đáy lòng chảo có một nhà ga xe lửa. Zhivago tả phong cảnh nơi đó khá tỉ
mỉ: những quả núi có, thông và tùng mọc trùng trùng điệp điệp, có những
đám mây trắng giăng trên sườn núi, những tảng đá hoa cương và phiến
nham màu xám nổi lên, tạo thành các vệt lốm đốm giữa rừng cây, trông như
các vết sờn hay trụi lông trên một tấm da thú. Một buổi sáng tháng tư ảm
đạm. xám xịt và ẩm ướt như các tảng phiến nham, xung quanh bị những
chỏm núi cao dồn ép nên trời im gió và rất ngột ngạt. Một cái lò hấp. Hơi
nước đè nặng phía trên khu lòng chảo và mọi vật đều bốc hơi, bốc thành
những cột khói ngùn ngụt - khói các đầu máy xe lửa trong ga, hơi nước
màu xám trên các đồng cỏ, núi màu xám, rừng cây âm u, những đám mây
xám xịt.
Những ngày này Sa hoàng đang ở thăm vùng Galisi. Đột nhiên có tin Ngài
sẽ đến thăm đơn vị đóng ở đây, đơn vị mà Ngài là tư lệnh danh dự.
Ngài có thể đến bất cứ lúc nào. Trên sân ga, một đội quân danh dự đang sắp
hàng nghênh tiếp. Họ đã phải chờ đợi một, hai giờ mệt lử người. Rồi thấy
hai chuyến tàu chạy nhanh qua, chuyến nọ tiếp chuyến kia, chở đoàn tuỳ
từng. Lát sau, đoàn chở tàu Sa hoàng mới tới.
Hoàng đế có công tước Nicolai Nicolaevich tháp tùng đi duyệt đội ngự lâm
quân. Sau mỗi câu chào của Hoàng đế, nghe nhỏ như tiếng nước sóng sánh
trong thùng nước đang lắc lư lại nổ lên tiếng "u-ra" vang như sấm.
Vị hoàng đế mỉm cười bối rối, trông già hơn và mỏi mệt hơn các hình khắc
trên các đồng rúp và các tấm huân chương.
Mặt ngài lờ đờ và hơi phì phị. Chốc chốc ngài lại đưa mắt như kẻ có lỗi
nhìn về phía công tước Nicolai Nicolaevich. Vì ngài không biết người ta
chờ đợi ở ngài cái gì trong trường hợp này. Công tước kính cẩn nghiêng
mình ghé vào tai ngài, thậm chí không dùng lời nói, mà chỉ cần nhíu mày
hoặc nhún vai là đã đưa hoàng đế ra khỏi cơn lúng túng.
Trông hoàng đế thật thảm hại trong cái buổi sáng tháng tư giữa rừng núi,