BÁC SĨ ZHIVAGO - Trang 55

phải nghe tiếp.
Tôi bỗng hiểu ra tất cả. Tôi đã hiểu vì sao ngay trong "Phaostơ" (3) vẫn có
cái gì hết chịu nổi và giả dối. Đó là thứ hứng thú vờ vịt, giả dối. Con người
thời nay không có những nhu cầu như thế Khi những bí ẩn của vũ trụ chiếm
đoạt tâm trí họ, thì họ vùi đầu nghiên cứu vật lý học, chứ không hơi đâu
đọc các câu thơ sáu chữ của Hediôt.
Nhưng vấn đề không chỉ ở sự cổ hủ và lỗi thời của các hình thức đó. Cũng
không phải ở chỗ thần lửa và thần nước lại xáo trộn lung tưng những gì
khoa học đã lý giải rõ ràng. Vấn đề là thể loại ấy trái ngược với toàn bộ tinh
thần của nền nghệ thuật hiện nay, với bản chất và các mô-típ kích thích của
nó.
Những trò vũ trụ luận ấy là đương nhiên trên trái đất ngày xưa, khi con
người còn sống thưa thớt đến mức chưa che lấp thiên nhiên. Trên trái đất
thời đó còn lảng vảng bầy voi ma mút và ký ức về lũ khủng long, về những
con rồng vẫn còn mới mẻ. Thiên nhiên đập vào mắt con người một cách
hiển nhiên và đe đoạ họ rõ rệt, đến mức có lẽ quả thật vũ trụ còn vô số thần
linh. Đó là những trang đầu tiên trong cuốn sử biên niên mới được mở ra
của nhân loại.
Cái thế giới cổ đại ấy đã chấm dứt ở La Mã vì nạn nhân mãn.
La Mã từng là cái chợ trời buôn bán những thần linh bị vay mượn và những
dân tộc bị chinh phục, một cái chợ có hai tầng: tầng dưới đất và tầng trên
trời, một cái nơi bẩn thỉu khlông lối thoát, một khúc ruột bị tắc. Dân Đaki,
dân Hêrun, dân Skíp, dân Sácmát, dân Hipebôre, những bánh xe nặng nề
không có nan hoa, những cặp mắt béo híp, trò yêu đương thú vật, những cái
cằm hai ngấn, trò nuôi cá bằng thịt của đám nô lệ có học vấn những ông
hoàng mù chữ. Trên trái đất con người trở nên đông đúc hơn bao giờ hết, kể
cả sau này, và họ bi đè bẹp trong các hàng lang của hi trường Côlidê và họ
đau khổ.
Nhưng kia, giữa cảnh sống xa hoa, lộng lẫy vàng son của thứ thị hiếu hạ
cấp ấy, bỗng xuất hiện một con người thanh thoát, khoác y phục hào quang,
một con người thật là người, cố ý đóng vai dân tỉnh lẻ, tỉnh Galilê, và từ
phút ấy các dân tộc cùng các thần linh không còn nữa, để bắt đầu một con