BÁC SĨ ZHIVAGO - Trang 592

ơi, các bạn xoàng quá, và cả cái giới mà các bạn đại diện, cả vẻ hào nhoáng
lẫn tài nghệ của những tên tuổi và uy tín mà các bạn yêu thích cũng quá ư
tầm thường. Điều duy nhất sống động và sắc sảo ở các bạn, ấy là việc các
bạn đã sống cùng thời với tôi và đã quen biết tôi".
Nhưng kết quả sẽ ra sao, nếu có thể nói thẳng vào mặt bạn bè những lời lẽ
như vậy! Vì vậy, để họ khỏi thất vọng, chàng cứ khiêm tốn nghe họ nói.
Nika mới đây mãn hạn đợt phát vãng lần thứ nhất trở về. Anh ta đã được
phục hồi quyền công dân, được phép trở lại giảng dạy ở trường đại học.
Lúc này anh ta kể cho hai người bạn nghe các cảm giác và tâm trạng của
anh ta ở nơi đi đày. Anh ta nói thành thật, không chút giả dối. Những nhận
xét của anh ta không phải là do sự hèn nhát hoặc là của người khác.
Anh ta bảo rằng các lý lẽ buộc tội và thái độ đối xử với anh ta trong nhà tù
và sau khi được tha, đặc biệt cuộc đàm thoại tay đôi với viên dự thẩm, đã
đổi mới bộ óc của anh ta, đã cải tạo chính kiến của anh ta, khiến anh ta thấy
sáng mắt ra về nhiều vấn đề và thấy mình lớn hẳn lên.
Các lập luận của Nika rất gần gũi với Misa chính vì tính chất lặp đi lặp lại
của chúng. Misa cứ gật gù thông cảm và đồng ý với bạn. Chính cái tính
khuôn sáo của những gì Niea nói và cảm nghĩ khiến Misa đặc biệt cảm
động. Misa coi cái tính bắt chước của những cảm xúc cũ rích là tính phổ
biến của hết thảy mọi người.
Những lời lẽ đạo đức của Nika phù hợp với tinh thần thời đại Nhưng chính
cái tính hợp quy luật, cái tính đạo đức giả quá rõ ràng của chúng làm cho
Zhivago bừng bừng nổi giận.
Một người không có tự do bao giờ cũng lý tưởng hoá sự nô lệ của mình.
Thời trung cổ đã vậy, và các tu sĩ Dòng Tên tráo trở đã luôn luôn lợi dụng
điều đó. Zhivago không chịu nổi cái chủ nghĩa thần bí chính trị của tầng
lớp trí thức Xô viết, cái được gọi là thành tựu cao nhất của họ, hay như bấy
giờ người ta nói, là thượng đỉnh tinh thần của thời đại. Zhivago cũng giấu
các bạn cả ấn tượng ấy để khỏi phải cãi nhau với họ.
Nhưng chàng lại quan tâm đến điều hoàn toàn khác, ấy là câu chuyện Nika
kể về Voniphati Orlesov, người bạn cùng phòng giam với Nika, một linh
mục theo chủ trương của đại giáo chủ Tikhol(1). Linh mục có đứa con gái