nhiều công sức tìm hiểu vấn đề này, trong tập Thần Tài tín ngưỡng và
tranh tượng (NXB Văn Hóa -1997) đã cho biết:
“Thật khó xác định được thời điểm chính xác của việc thần Tài được
thờ tự ở xứ ta, nhất là khi thần Tài được hội nhập vào hệ thống thần bảo
gia - tức các thần linh bảo hộ cho gia đình. Tuy nhiên, ở các giai thoại đầu
thế kỷ XX, chúng ta thấy thần Tài đã được thờ trong gia đình và đã trở
nên gần gũi đến mức bị người đời đem ra đùa cợt và chửi bới. Nguyễn An
Cư (chú của Nguyễn An Ninh) một lương y nổi tiếng ở vùng Hóc Môn, đã
viết đôi liễn dán ở chỗ thờ chung Thổ Địa, thần Tài và ông Táo rằng:
Ít giấy hẹp hòi thờ một chỗ, Giúp tôi giàu có bớ ba ông.
(Theo Huỳnh Minh: Gia Định xưa và nay, tr 168)
Ông Đồ Sáu Mới (ở làng Ông Văn, huyện Chợ
Gạo - nay thuộc tỉnh Tiền Giang) là một người nhiệt tâm đóng góp
tiền bạc cho phong trào Duy tân ở Nam Kỳ hồi đầu thế kỷ này. Ông sáng
tác bài thơ Vịnh thần Tài nhằm phê phán những kẻ giàu có mà không
xuất tiền đóng góp cho việc nghĩa lúc bấy giờ. Ở đó thần Tài đã bị Ông
Đồ cho xài “tiền chẵn’’:
Đ. h. thần Tài thiệt quá ngu, Người sao nhóc túi, kẻ trơn lu. Vắng hoe
ruột ngựa, kìa quân tử. Đầy rẫy rương xe, nọ thất phu. Nhà lại có thêm
vàng với bạc,
Nước nghèo không giúp điếu cùng xu. Hèn chi trót kiếp lòn trôn ghế,
Không ló đầu ra với địa cầu.
(Theo Huỳnh Minh: Định Tường xưa và nay)
