việc không thuộc trách nhiệm của ông, bởi việc này của nhà nước, của
người đang cầm quyền. Chẳng hạn, việc phải chỉnh trang lại đô thị, phải
cải tạo lại bộ mặt đô thị để nó trở nên sạch đẹp hơn, văn minh hơn, hiện đại
hơn! Những việc làm này, dù xuất phát từ mối lợi của ông nhưng qua đó,
sự thừa hưởng và lợi ích lâu dài vẫn thuộc về cộng đồng. Ông đã dành
nhiều thời gian suy nghĩ để có hướng giải quyết tích cực nhất. Chính phủ
Pháp cũng bất ngờ khi ông đưa ra đề án đặt cống thoát nước bẩn, đặt máy
nước công cộng, đặt đèn điện... cho tỉnh Nam Định. Ngoài ra, ông còn có
lên kế hoạch xây dựng một nhà máy xay gạo ở Nam Định. Với số vốn
đang nắm trong tay, ông tính toán trích ra một phần để gửi mua máy móc ở
Hambourg (Đức). Tiếc là sau đó, chiến tranh Thế giới lần thứ Nhất xảy
ra nên công việc phải bỏ dở. Nếu có được nhà máy theo phương thức hiện
đại, ngoài lợi nhuận của ông tăng vọt thì bà con nông dân ta cũng được
hưởng thành quả từ một sáng chế mới.
Rõ ràng, những sáng kiến này phải xuất phát từ suy nghĩ của một
người luôn tha thiết với lợi ích chung của toàn xã hội. Chính điều đó đã
góp phần không nhỏ để quần chúng đương thời có cái nhìn khác về doanh
nhân – một cái nhìn vốn không mấy thiện cảm đã tồn tại từ hàng trăm
năm trước.
Trong thâm tâm của Bạch Thái Bưởi cho đến lúc chết, ông vẫn thích
nhất một bài học trong giáo trình Quốc dân độc bản do trường Đông
Kinh Nghĩa Thục biên soạn. Đó là bài nói về sự cạnh tranh và “tin vào
mệnh trời là sai”. Ông đã đọc đi đọc lại đến thuộc lòng và ghi lại nắn nót
trong sổ tay:
“Ngày nay, chỉ riêng cái thuyết mệnh trời cũng đủ làm cho dân ta bị
trở ngại. Mệnh là cái không đến mà lại đến. Người quân tử tri mệnh là
biết không thể tránh được điều hại, không thể hưởng được điều lợi, nhưng
cái đáng làm thì cứ làm. Cho nên tri mệnh là để khuyên lập chí, dẫu biết
rằng người không có chí thì khi gặp việc là cầu khấn trời giúp cho, hỏng
việc lại đổ cho trời làm hại! Cho nên, nước yếu thì không quy trách
