và mấy cửa tiệm ăn vừa mọc, phần lớn cũng lặn theo. Trong báo cáo
chính trị của Phủ Toàn quyền cuối năm 1919, có những câu đáng chú ý:
“Phong trào tẩy chay xảy ra ở Sài Gòn này, tuy nó quá trớn nó cũng
có ý nghĩa rằng tư tưởng đã đổi mới; mới đây ít năm thì người Nam Kỳ
chẳng những không thích mà còn lại sợ cái việc buôn bán; bây giờ họ
thấy thương mại là quan trọng cho họ và họ cần phải cố gắng trên cái
hướng này”.
Lại có câu:
“Những người chủ chốt trong vụ tẩy chay này (ở Bắc) nói chung là
thuộc vào hạng thương gia giàu có, hạng thầu khoán lớn, đặc biệt là
các ông Nguyễn Hữu Vĩnh, Bạch Thái Bưởi và ông Sen”.
Đó là lần đầu tiên của tư sản Việt Nam; không chống Pháp mà chống
Hoa kiều!”.
Qua thông tin đáng tin cậy này, ta thấy dù có những hạn chế, nhưng
qua phong trào tẩy chay, giai cấp tư sản Việt Nam đã bắt đầu ý thức được
vai trò của mình trong công cuộc chấn hưng nền thực nghiệp nước nhà.
Riêng cá nhân Bạch Thái Bưởi đã tạo ra hai sự kiện. Thứ nhất, ông tiên
phong xướng lên phong trào tẩy chay tại Bắc Kỳ, kêu gọi người Việt
Nam ủng hộ người Việt Nam; thứ hai, ông đã đóng được tàu Bình Chuẩn
mà ý nghĩa của nó thì ta đã biết.
Việc làm này không chỉ người Việt, mà ngay cả các “đại gia” tư bản
Hoa kiều, Pháp kiều cũng phải ngả nón kính phục, kiêng dè...
Từ lúc khởi nghiệp chỉ quanh quẩn tuyến đường thủy Nam Định - Hà
Nội, Nam Định - Bến Thủy, nay tàu bè Bạch Thái Bưởi đã vươn đến Sài
Gòn. Ngày 29.8.1920 là chuyến xuất phát đầu tiên của tàu Bình Chuẩn
trên tuyến Hải Phòng - Sài Gòn, khi dừng lại tại Đà Nẵng được vua Bảo
Đại kinh lý xuống thăm và khen ngợi. Tàu Bình Chuẩn còn có vinh dự là
chiếc tàu do người Việt Nam sản xuất, lần đầu tiên chạy từ Hải Phòng
