chỉ toàn là những giầm nhà, hố xẻ, cưa ngổn ngang, rìu giơ cao, chậu nhào
đất sét, hàng đống xi-măng… không kể chính lương tâm của chúng nữa.
Một vài dấu hiệu tỏ ra rằng những tấn bi kịch đã bắt đầu ở trong đầu óc
chúng, không phải nói theo cách cợt đùa, nhưng đúng theo nghĩa Sêcxpia
[33]
của chữ ấy. Tôi tin chắc rằng vào hồi đó có nhiều trẻ nuôi Kuriajê đã
thầm ngâm nga câu: “Sống hay không sống? Vấn đề là ở đấy”
[34]
Từng tốp nhỏ một chúng dừng chân lại bên những người đang làm việc,
đớn hèn nhìn xem các bạn chúng rồi lững thững trở về phòng ngủ, dáng đi
tội lỗi, nghĩ ngợi. Nhưng ở đó chẳng còn gì thú vị nữa, cũng chẳng còn có
gì mà ăn cắp hết. Chúng lại đi thơ thẩn quanh những chỗ làm việc; vì lầm
ngượng với anh em, chúng không quyết định được kéo cờ hàng, để xin phép
dù chỉ là được khuân một cái gì từ chỗ này sang chỗ nọ. Bọn trại Gorki đi
lại giữa bọn chúng thẳng băng một mạch, nhanh như cắt, bay lượn nhẹ
nhàng qua các trở ngại. Chúng ngây người thán phục sự khéo léo mê hồn
của họ, và lại dừng chân đứng ngó như kiểu Hamlet hay Côriôlan vậy.
Nhưng tình thế của chúng có lẽ còn bi thảm hơn, vì không có ai quát bảo
Hamlet bằng một giọng vui vẻ:
- Mày đừng có đứng quẩn chân, còn hai giờ nữa mới đến bữa ăn cơ!
Cũng vẫn với niềm vui thú không tốt và bất chính ấy, tôi nhận thấy sự sợ
hãi làm giá lạnh và ngừng đập trái tim của chúng khi nghĩ đến những trại
viên Gorki. Các đội viên của đội đặc biết thỉnh thoảng lại thốt ra những câu
mà chắc chắn họ sẽ không nói nếu họ đã tốt nghiệp ở một trường cao đẳng
sư phạm:
- Mày hãy đợi bọn bên chúng tao sang đây, rồi mày sẽ được biết sống ăn
bám vào người khác là như thế nào…
Một vài đức, vào hạng lớn tuổi và tinh nhanh nhất trong bọn, cũng cố làm
cho mọi người hoài nghi tầm quan trọng của những sự việc sắp tới, nên hỏi
lại không khỏi có ý mát mẻ:
