kiểu Manilôp
[58]
. Khi các vị ở trên núi Ôlanhpơ đến thăm tôi ở trại, thì mắt
các vị không mở ra và họ không nhìn nhận thấy rằng cái tập thể nhi đồng
sinh động là một trường hợp mới mẻ, đòi hỏi người ta trước hết phải quan
tâm đến vấn đề kỹ thuật. Nhưng tôi, thì trong lúc hướng dẫn họ đi thăm trại,
và mặc dầu tôi đã giữ thế để chịu đựng cái khổ hình
[59]
luận với họ, tôi vẫn không thể nào không chú ý đến một chi tiết kỹ thuật
nhỏ nào đấy.
Ở phòng ngủ của đội bốn, bọn trẻ đã không cọ rửa sàn nhà vì cái xô xách
nước đã biến đi đâu mất. Tôi chú ý đến giá trị vật chất của cái xô và đến cái
kỹ thuật nó mất ra làm sao. Những xô cấp cho các đội đều giao cho đội phó
quản lý, hắn cắt đặt phiên người lau rửa và do đó phiên người chịu trách
nhiệm. Chính điều đó, phần trách nhiệm đối với việc lau rửa, với cái xô và
chiếc khăn lau, được tôi coi là một yếu tố kỹ thuật.
Việc này cũng giống như cái máy tiện tồi nhất, cũ nhất, đã mất cả nhãn hiệu
lẫn dấu năm sản xuất, trong một nhà máy. Những máy tiện như thế thì bao
giờ cũng bị dồn vào góc xưởng hẻo lánh nhất, chỗ sàn ván nhầy mỡ nhất, và
người ta gọi nó là máy “bà già”. Người ta dùng nó để chế tạo cả một mớ
vụn vặt: những rông-đen, chốt móc, vành nối, bu-loong cho cái này cái nọ.
Nhưng khi “bà già” bắt đầu dở chứng, thì có một làn sóng cười giễu thoáng
gợn chút lo âu lướt qua khắp nhà máy; ở bên xưởng lắp ghép người ta bắt
đầu như tình cờ cho ra những “xuất phim tùy điều kiện” và trên những tầng
ván của các nhà kho xuất hiện một đống lù lù những bộ phận dáng vẻ xấu
xí, đồ hàng “không đúng quy cách”.
Tôi coi phần trách nhiệm đối với cái xô và chiếc khăn lau cũng như cái máy
tiện nọ, mặc dầu nó bị xếp vào hạng bét đấy, nhưng người ta dùng nó để
làm ra những gọng chủ chốt cho cái đặc tính quan trọng nhất của con người:
ý thức trách nhiệm. Không có cái đặc tính ấy, thì không làm gì có con người
cộng sản chủ nghĩa, mà chỉ có những đồ hàng “không đúng quy cách” mà
thôi.
